سناریوهای آینده گسترش افراط‌گرایی در آسیای مرکزی و راهبردهای مقابله با آن

باوجود اینکه در شرایط کنونی، منطقه غرب آسیا یکی از کانون های اصلی بحران در سطح سیاست جهانی شناخته می شود، اما به‌واسطه وجود بسترهای مناسب جهت گسترش اندیشه های افراط گرایی اسلامی در مناطقی نظیر آسیای مرکزی، این مسئله را محتمل می سازد که در آینده و در مقیاس وسیع این منطقه به یکی از کانون‌های بحران تبدیل گردد. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوالات است که بسترهای اصلی گسترش افراط گرایی و رادیکالیسم اسلامی در منطقه آسیای مرکزی کدم‌اند؟ چه سناریوهایی را می‌توان برای گسترش فعالیت های گروه‏های افراطی در منطقه آسیای مرکزی برشمرد؟ با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکی این کشورها و نزدیکی به مرزهای جمهوری اسلامی ایران چه راهبردهایی را می توان برای مقابله با رشد افراط گرایی در این منطقه و جلوگیری از خطرات رشد آن، بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران در دستور کار قرار داد؟ ابزار پاسخگویی به پرسش ها تلفیق دو روش تحلیل لایه های علی و سناریونویسی خواهد بود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به هم‌جواری سرزمینیِ میان منطقه آسیای مرکزی با شمال افغانستان، عدم توسعه سیاسی و سرکوب مخالفان، ناکارآمدی سیستم اقتصادی، بیکاری و فقر، مداخله کشورهای فرا منطقه‌ای، همچنین وجود دره فرغانه به عنوان نقطه اتصال و پیوند افراط گرایی در میان کشورهای منطقه، رشد رادیکالیسم اسلامی و شباهت آن با اندیشه تکفیری جهادی در سپهر آینده منطقه آن را به یکی از سناریوهای با قطعیت و احتمال وقوع بالا مبدل ساخته است. قرابت جغرافیایی ایران با آسیای مرکزی موجب می شود که تهدید تا درون سرزمین ایران نیز امتداد پیدا کند. لذا شناسایی زمینه های فعالیت و سنجش میزان خطرات مترتب بر امنیت ملی با اهداف پیش‌نگری و چاره‌اندیشی عملیاتی جهت مهار این پدیده ی خطرناک از زمره مواردی است که اهمیت این پژوهش را دوچندان می سازد.

Future scenarios for the spread of extremism in Central Asia and strategies confronting it

Although in the current situation in the West Asian region is known as one of the main centers of crisis in world politics, but due to the existence of suitable grounds for the spread of Islamic extremist ideas in areas such as Central Asia, this issue is likely to become one of the centers of crisis on a large scale in the future. The present study seeks to answer the questions: What are the main grounds for the spread of Islamic extremism and radicalism in the Central Asian region? What scenarios can be considered for the expansion of the activities of extremist groups in the Central Asian region? Regarding the geopolitical situation of these countries and their proximity to the borders of the Islamic Republic of Iran, what strategies can be put on the agenda to counter the growth of extremism in this region and prevent the dangers of its growth for the national security of the Islamic Republic of Iran? The tool for answering the questions will be a combination of causal layer analysis and scenario writing. The findings of the study indicate that the growth of Islamic radicalism and its similarity with Takfirijihadi thought in the future sphere of the region, has turned it into one of the scenarios with high certainty and probability of occurrence. Iran’s geographical proximity to Central Asia causes the threat to extend into Iranian territory.