بررسی نقش مردم در اندیشه سیاسی جنبش اخوان‌المسلمین

پژوهش حاضر به بررسی نقش مردم در اندیشه سیاسی جنبش اخوان المسلمین می پردازد. کانون مرکزی جریان ریشه دار اخوان المسلمین با شعبات مختلف و قدمتی نزدیک به یک قرن، در کشور مصر قرار دارد. این کشور از دیرباز مهد شکل گیری جریان ها و گروه های اسلام گرا بوده است. از طرفی اخوان المسلمین به‌عنوان یک جریان معتدل سنی مذهب با سازمان دهی منسجم و توان گفتمانی بالا، امکان جذب نخبگان جهان اسلام را دارد. تاکنون جنبش اخوان المسلمین با پشت سر گذاشتن فراز و نشیب های بسیار که متاخرترین آن ها رویدادهای انقلاب ژانویه 2011 و حوادث پس از آن است. تحولات مهمی در حوزه های اندیشه ای، سازمانی و فعالیتی به خود دیده است. به نوعی که مهم ترین این دگرگونی در حوزه اندیشه سیاسی این جریان است. . بر این اساس  مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، در پی پاسخ یه این سوال است که آیا مردم در منظومه اندیشه ای بنیان گذران و متفکران اخوان المسلمین نقش فعال و محوری دارند یا نقش حاشیه ای و غیرفعال را دارا می باشند؟ یافته های پژوهش نشان دهنده آن است که هم‌زمان با تحولات سیاسی - اجتماعی، اهمیت یافتن نقش مردم در تصمیم گیری های حاکمیتی و افزایش سهم دموکراسی های انتخاباتی در جهان معاصر، تحولاتی در مبانی اندیشه سیاسی رهبران اخوان از شیخ «حسن البنا» تا «یوسف قرضاوی» به وقوع پیوسته است که زمینه را برای نقش پررنگ تر مردم در اندیشه سیاسی اخوان فراهم آورده است. این تحولات به گونه ای است که برخی از آن ها با دیدگاه اولیه رهبران اخوان در تقابل و تضاد قرار دارد. در نتیجه جایگاه مردم در اندیشه سیاسی اخوان المسلمین در زمینه هایی مانند ایفای نقش در حاکمیت، تاکید بر حاکمیت اصل شورا، لزوم مشارکت در انتخابات، آزادی فعالیت های سیاسی و تحزب، رعایت حقوق و آزادی های اجتماعی مدنی، داشتن حق انتقاد و اعتراض و زمینه های دیگری که باعث ایجاد نقش محوری برای مردم شده است؛ ارتقاء یافته است.

A Study of the Role of People in the Political Thought of Muslim Brotherhood Movement

The present research studies the role of people in the political thought of the Muslim Brotherhood movement. The central base of the Brotherhood’s rooted current, with various branches and a centuryold history, is in Egypt. So far, the Muslim Brotherhood has seen significant developments in the arena of thought, organization, and activity, having left behind many ups and downs, most recent of which are the events of the January 2011 revolution and subsequent events. In a way, the said event was the most important of these changes in the field of political thought of Muslim Brotherhood. Based on this, using descriptiveanalytical method, the main question of this research is: whether the people in the intellectual system of the founders and thinkers of the Muslim Brotherhood have an active or pivotal role or have a marginal and inactive role.These changes are such that they are in conflict with the original viewpoints of its leaders. In this sense, the status of the people has been promoted in the Muslim Brotherhood’s political thought, and in important cases such as playing a role in governance, increasing the sense of nationalism, emphasizing the rule of consultation, the need for participation in the elections, the freedom of political activism and political parties, the observance of social and civil rights and freedoms, the right to criticize and protest, and ... have become pivotal in Brotherhood’s thought.