نظریه خودتعیین‌گری وحلقه ارتباط آن با نظریه هدف‌گذاری

خودتعیین‌گری از مفاهیم مهم برگرفته شده از رویکرد انسان‌گرایانه است که نقش مهمی در بهزیستی روانشناختی فرد ایفا می‌نماید. اینکه چه عوامل و یا انگیزش‌های درونی و بیرونی به تقویت و یا بازداری خودتعیین‌گری می‌پردازند، از جنبه‌های مورد توجه روانشناسان در حیطه‌های متفاوت است. مطالعه حاضر، با اهمیت بخشیدن به خودتعیین‌گری به عنوان یک فرانظریه و با رویکردی تحلیلی، ابتدا به بررسی نظریه‌های منشعب از آن همچون نظریه نیازهای اصلی، ارزیابی شناختی، یکپارچگی ارگانیسمی و جهت‌گیری علّی می‌پردازد و سپس مصادیق بیرونی خودتعیین‌گری نظیر بروز تیپ‌های شخصیتی مطیع، فرافکن و استقلال‌محور را با نگاه به عوامل اجتماعی بازدارنده یا کنترل‌گر تبیین می‌نماید. از سویی، با ملاحظه سطح کیفی-بهزیستی اهداف و انگیزش‌های مرتبط با خودتعیین‌گری، به بررسی دو گرایش عمده هدف‌گذاری در افراد یعنی گرایش به تسلط و گرایش به عملکرد و میزان انطباق آن دو با ویژگی‌های خودتعیین‌گری می‌پردازد. در این قیاس، گرایش به تسلط در افراد بیش از گرایش به عملکرد به فراخوانی خودتعیین‌گری در فرد می‌انجامد، زیرا به توسعه توانش فردی، تقویت انگیزش‌های درونی و خودمختار و بروز رابطه سالم در یک بافت اجتماعی کمک می‌نماید. در پایان، به قابلیت کاربردی-مشاوره‎ای نظریه خودتعیین‌گری در کشف عوامل کنترل‌گر بیرونی که باعث ایجاد تنش‌های روانی در فرد هستند، اشاره شده است.

the theory of self-determination and its link to the theory of goal setting

self-determination, as an important concept derived from the humanistic approach, plays an important role in psychological well-being. that what internal or external factors or motivations reinforce or inhibit self-determination is an aspect favored by psychologists in different fields. the present study, giving importance to self-determination as a meta-theory, adopts an analytical approach to first examine the theories derived from it, such as the theory of basic needs, cognitive evaluation, organismic integration, and causal orientation, and then explains its external examples such as the emergence of obedient, projective and independence-oriented personality type through looking at deterrent or controlling social factors. on the other hand, considering the qualitative welfare level of goals and motivations, related to self-determination, the study takes into account the two main tendencies of goal setting in individuals, namely the orientation to mastery and to performance, and the degree of their congruence with the features of self-determination. in this analogy, the orientation to mastery in individuals calls more for self-determination than the orientation to performance because mastery helps in developing individual ability, strengthening internal and autonomous motivations, and developing a healthy relationship in a social context. finally, the practical-consultative capacity of self-determination theory in discovering the external controlling factors that cause psychological stress in the individual has been pointed out.