ارزیابی توزیع زمانی توفان های ریزگرد و ارتباط عوامل موثر با فراوانی وقوع این پدیده در استان خوزستان طی سال های 2000 تا 2015

کشور ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی درگیر توفان گردوغبار می‌باشد. ارزیابی بلند مدت داده‌های آماری، شناسایی منشا و مسیریابی توفان‌های گردوغبار، می‌تواند در شناسایی زمان و مکان این رخداد موثر باشد. در این تحقیق توزیع زمانی توفان‌های گرد و غبار استان خوزستان در طی سال‌های 2000 تا 2015 در پنج ایستگاه سینوپتیک مورد بررسی قرار گرفت.با استفاده از سیستم عامل linux، اطلاعات مربوط به این واقعه استخراج گردید. هم‌چنین جهت ارزیابی روند تغییرات زمانی توفان‌های ریزگرد و میزان همبستگی عوامل موثر با فراوانی وقوع توفان‌های ریزگرد، به ترتیب از آزمون mannkendall و ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن استفاده شد. برای تعیین میزان اثر بخشی و اولویت‌بندی عوامل موثر در ایجاد توفان ریزگرد، از مدل‌های رگرسیونی استفاده گردید. تمامی تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار spss20 اجرا شد.  در مجموع، 1507 توفان ریزگرد ثبت شده که در این میان ایستگاه اهواز با ثبت 509 واقعه (34درصد) بیشترین و ایستگاه آغاجاری با 156 واقعه (10درصد) کم‌ترین ثبت توفان‌های ریزگرد را داشته‌اند. در تمامی ایستگاه‌ها در سطوح اعتماد 99 و 95 درصد، میان فراوانی روزهای غبارآلود با فراوانی روزهای حاوی جهت باد غالب منطقه رابطه مثبت وجود دارد. براساس ضریب رگرسیونی استاندارد شده، در اکثر ایستگاه‌ها فراوانی وقوع جهت باد غالب، دارای بیش‌ترین اثرگذاری بر فراوانی وقوع توفان‌ها می باشد. 65 درصد وقایع ریزگرد در شهرستان‌های اهواز و آبادان که در مرکز و جنوب‌غربی استان خوزستان واقع شده‌اند، رخ داده‌اند. دلیل این امر می‌تواند نزدیکی مکانی بیشتر این دو ایستگاه نسبت به کانون‌های ریزگرد در داخل و خارج از کشور باشد. همچنین علت دیگر را می‌توان نحوه‌ی عبور و موجی بودن جریانات جوی در مناطق مختلف استان دانست. از طرف دیگر، ماه‌ها و فصول ژوئن و ژوئیه و تابستان و بهار دارای بیش‌ترین حوادث گرد و غبار می‌باشند. در تمامی ایستگاه‌های مورد مطالعه، شاهد سیر نزولی فراوانی وقایع گرد و غبار از سال 2008 به بعد بوده‌ایم. با این وجود، مشکلات ناشی از این پدیده بیشتر نمایان شده و زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. به همین دلیل، دیدگاه کلی این است که تعدد حوادث افزایش یافته است. دلیل این ایده می‌تواند غلظت زیاد و ماندگاری بیش‌تر ریزگردها در منطقه باشد که البته این امر مستلزم مطالعه بیش‌تر و دقیق‌تر در این زمینه است.

Evaluation of dust storm temporal distribution and the relation of the effective factors with the frequency of occurrence in Khuzestan Province from 2000 to 2015

Extended Abstract Introduction There has been an increase in the occurrence of dust storms in the Middle East in recent years. The World Meteorological Organization has introduced dust storms as the result of atmospheric turbulence, which injects a large amount of dust into the atmosphere and makes the horizontal visibility less than 1000 meters. Iran is involved in dust storms due to its geographical location and weather conditions. Longterm evaluation of statistical data, identifying the origin and routing dust storms can be effective in identifying the time and location of this event.   Materials & Methods In this research, the temporal distribution of Khuzestan dust storms from 2000 to 2015 was investigated at five synoptic stations including Ahvaz, Abadan, Aghajari, Safi Abad and Mahshahr. Given the World Meteorological Organization’s codes on the dust storm incidents, and in order to minimize human error, the information related to the event was extracted using the Linux operating system. Furthermore, MannKendall test and Pearson and Spearman correlation coefficients were used to evaluate the trend of the temporal changes of dust storms and the rate of the correlation of the effective factors with the frequency of dust storm occurrence, respectively. Regression models were used to determine the rate of the effectiveness and the prioritization of the factors affecting storms. The entire statistical analyses were performed using the SPSS 20 software.   Results & Discussion According to the results obtained, out of 1507 recorded dust storms, the Ahvaz station with 509 (34%) and the Aghajari station with 156 (10%) recorded events, have had the highest and the lowest number of recorded dust storms, respectively. The temporal variations trend of dust events at the study stations was not significant at the 1 and 5% levels. However, the frequency of dusty days in the Ahvaz and Abadan stations was positively correlated with the frequency of days with the region’s prevailing wind speed and direction at the 99% confidence level (p<0.01). There was also no significant correlation between soil texture and type. The results of linear regression model showed that there is a positive relationship between the frequency of dusty days with the frequency of days with the region’s prevailing wind direction at all stations at the 99 and 95% levels. Based on the standardized regression coefficient, at most stations, the occurrence frequency of the prevailing wind at the study stations has the highest impact on the occurrence frequency of dust storms.   Conclusion: About 65 percent of dust events have occurred in two cities of Ahvaz and Abadan, located in the center and southwest part of the Khuzestan province. This could be due to the further proximity of these two stations to the local and regional dust sources. Another reason could be the flow of atmospheric circulations in different regions of the province. In this regard, the northwestsoutheast winds which carry dust, hit Ahvaz and Abadan more frequently. The highest number of dust storms were recorded during summer and spring. A downward trend of dust events has been observed at all studied stations since 2008. Nevertheless, the problems caused by this event have become more apparent and have affected the lives of people. For this reason, the general view is that the number of dust storm events has increased. The high concentration and the higher persistence of dust storm events could be the reason of such an idea as well. These possible causes could be addressed in future studies in analysis and control of dust storm events.