پتانسیل فرونشست زمین در دشت تهلاب و ارتباط دفع پساب خانگی با رومبندگی چاه‌های فاضلاب شهر ریگ ملک، جنوب شرق زاهدان

دشت تهلاب در حوضه‌ی آبریز هامون ماشکیل در جنوب منطقه میرجاوه و در طول نوار مرزی ایران و پاکستان واقع گردیده است. در بیشتر نواحی روستایی این دشت بویژه مناطق شمالی آن در امتداد مرز ایران و پاکستان آثار فرونشست بصورت ترک و شکاف در ساختمان‌ها و چاه‌های جذبی به وفور مشاهده می‌گردد. به منظور ارزیابی این فرونشست‌ها، در ابتدا دشت تهلاب از نظر ریسک فرونشست، پهنه‌بندی گردید. بر پایه نقشه پهنه‌بندی خطر فرونشست مشاهده می‌شود که اکثر مناطق دشت تهلاب از خطر فرونشست کمی برخوردار هست به استثنای منطقه‌ شمال دشت تهلاب که در این منطقه دبی چاه‌های بهره‌برداری زیاد می‌باشد. برای بررسی دلایل فرونشست زمین و رابطه آن با جنس خاک در مناطق شمالی دشت تهلاب، پتانسیل رمبندگی نمونه‌های خاک ارزیابی گردید. نمونه‌برداری خاک از اعماق مختلف چهار چاهک مطالعاتی انجام گردید. ضریب رمبندگی نمونه‌های خاک بر طبق معیار جنینگز و نایت در دستگاه ادئومتر در آزمایشگاه در حالت اشباع بین 0/21  تا 7/3 اندازه‌گیری گردید که نشان داد خاک این منطقه رمبنده است. در انتها برای بررسی وقوع ریزش ناگهانی در چاه‌های جذبی در مناطق شمالی دشت آزمایش نفوذپذیری به روش استوانه تک در اعماق مختلف یکی از چاهک‌ها صورت گرفت که نشان داد یک لایه نفوذپذیر با نرخ نفوذپذیری 9/24 سانتی‌متر در ساعت در بین دولایه با نفوذپذیری کم قرار دارد که باعث افزایش سطح آب در چاه‌های جذبی می‌گردد و متعاقب آن حد روانی اکثر نمونه‌های خاک سطحی شهر ریگ ملک کمتر از 30 درصد اندازه‌گیری گردید. نتایج نشان داد که میزان نفوذ‌پذیری خاک به همراه حد روانی تاثیر مستقیمی بر ریزش چاه‌های جذبی دارند.

land subsidence potential in the tahlab plain and the relationship between domestic wastewater and collapse in sewage wells in the rig-malek city, southeast of zahedan

the tehlab plain is located in the hamoun mashkil catchment in the south of mirjavah region and along the iran-pakistan border. in most of the rural areas of this plain, especially in the northern parts of the plain along the border of iran and pakistan, the effects of land subsidence in the form of cracks and fissures in buildings as well as collapse in sewage wells were observed. in order to evaluate these land subsidences, the tehlab plain was first zoned in terms of subsidence risk. based on the land subsidence risk zoning map, it can be seen that most of the areas of the tahlab plain have a low risk of subsidence, except for the northern region, where there are many exploitation wells in this area. to study the collapse in sewage wells and its relationship with soil type in the northern regions of the plain, the collapsibility of soil samples was investigated. according to jennings and knight criteria in the oedometer device in the laboratory in the saturated state. the coefficient of collapsible of soil samples was measured between 0.21 to 7.3, which showed that the soil samples were collapsible in this area. finally, to investigate the occurrence of collapse in sewage wells in the northern of the plain, an in-situ permeability test (ring) test was performed at different depths of a dug well. this test showed that a soil layer with high permeability rate (9.24 cm/hr) was located between low permeability layers. these low permeability layers caused an increasing the water level in the sewage wells. moreover, the liquid limit of most surface soil samples was less than 30%. therefore, the soil permeability and liquid limit were the most important factors controlling collapse in the sewage wells.