کانی‌ شناسی پزشکی و ریخت ‌شناسی سنگ ‌های بزاقی (سیالولیت‌ها)؛ مطالعه موردی در کلان ‌شهر شیراز، ایران

در این پژوهش، ریخت ‌شناسی و ترکیب شیمیایی 21 نمونه سنگ بزاقی (سیالولیت) برای اولین بار در ایران بررسی می‌شود. ریخت‌شناسی و ترکیب عنصری سیالولیت‌ها به ترتیب با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی (sem) و طیف سنج پاشنده انرژی تابش ایکس (eds) تعیین شد. همچنین، ترکیب زیست کانیایی و سیماهای طیفی مربوط به بنیان‌های مولکولی موجود در ترکیب شیمیایی سنگ‌های بزاقی با استفاده از دو طیف‌سنج مرئی-مادون قرمز نزدیک (vis- nir) و تبدیل فوریه مادون قرمز (ftir) ارزیابی و شناسایی شد. تجزیه و تحلیل طیف‌های بازتابی در محدوده vis-nir طیف الکترومغناطیس نشان داد که نمونه‌های سیالولیت عمدتاً دارای ترکیبات آلی (c-h)، کربناتی و آب هستند. طیف‌های ftir در همه نمونه ها از نظر کیفی تقریباً یکسان و پیک‌های گسیلشی در طول موج‌های مشابه در همه نمونه ها واقع شده بود و تفاوت طیف نمونه‌­ها به طور عمده در شدت پیک‌ها بود. تجزیه و تحلیل طیف‌های ftir نیز حضور گروه‌های عاملی هیدروکسیل، آمید، آلیفاتیک، فسفات و کربنات در سیالولیت‌ها را تایید کرد. با توجه به حضور سیماهای طیفی مربوط به فسفات در نمونه‌ها به نظر می‌رسد که ترکیب شیمیایی این نمونه ها عمدتا مشابه هیدروکسی آپاتیت است که گاهی یون کربنات نیز جانشین یون فسفات شده است. میانگین درصد وزنی بالای o، c، ca و p نیز نشانگر حضور زیست کانی‌های کربناتی فسفردار بود. محاسبه شاخص بلورینگی نمونه‌های سنگ با استفاده از تحلیل طیف‌های ftir نشانگر بلورینگی ضعیفی نمونه‌ها بود به نحوی که اجزای غیرآلی سنگ بصورت خرده دانه‌های کوچک کمابیش متراکم و دانه شکری آریخت و شبه بلوری در اطراف یک هسته دانه‌ای مرکزی قرار گرفته بودند. نتایج این مطالعه بینش خوبی از ترکیب شیمیایی سنگ‌های بزاقی داد و می‌تواند یک خط پژوهشی جدید در مطالعات آتی باشد. 

medical mineralogy and morphology of salivary stones (sialoliths); a case study in shiraz metropolis, iran

this study investigates the morphology and chemical composition of 21 salivary stones (sialoliths) for the first time in iran. the morphology and elemental composition of sialoliths were assessed using a scanning electron microscope (sem) coupled with an energy dispersive spectroscope (eds). in addition, biominerals and spectral features of functional groups in the sialoliths were identified using visible-near infrared (nir) and fourier transform infrared (ftir) spectrometers. salivary stones had a mean size, weight and hardness of 11.9 mm, 0.6538 g and 2.6, respectively, with dominant colours biassed to light brown. analysis of spectra obtained from vis-nir indicated that salivary stones consisted mainly of organic (c-h), carbonate compounds, and water. the ftir spectra in all samples were qualitatively roughly similar; thus, emission spectra in the samples happened at similar wavelengths. the spectral differences were mainly related to the peak intensity. the ftir spectra analysis obtained from sialoliths also confirmed the presence of hydroxyl, amide, aliphatic, phosphate and carbonate functional groups. high mean weight percentages of o, c, ca and p also suggested the presence of phosphorated carbonate biominerals. regarding the presence of phosphate spectral features in the samples, it seems that the chemical composition of sialoliths is typically similar to hydroxyl apatite, sometimes with substitutions of carbonate ions with phosphate groups. the calculated crystalline index using the ftir spectra displayed weak crystallinity of all salivary stones. furthermore, in most sialolith samples, a central core was surrounded by inorganic components like small amorphous and semicrystalline aggregates and sugarcane particles. the results of this study give a good insight into the sialoliths’ chemical composition and can be considered a new research line for the status of salivary stones in iran in future studies.