ترکیب عناصر کمیاب کوارتز در انواع گرانیتوئیدها: مطالعات موردی در مناطق کبودان، بانه و سبزوار

در این پژوهش ترکیب عناصر کمیاب کوارتز در انواع گرانیتوئیدهای نوع i، s و پلاژیوگرانیت ها در جایگاه٬های مختلف زمین شناسی به روش la-icp-ms اندازه گیری شده و توزیع آنها مورد بررسی قرار گرفته است. مقادیر عناصر al، ti، fe، mn، na، k، p، li، rb، be، sr، ga، ge و sn در کوارتز بالاتر از حد تشخیص دستگاه تعیین شد. نتایج بدست آمده نشان میدهد که علی رغم داشتن سن و محیط های متفاوت تشکیل، فراوانی و توزیع عناصر کمیاب در بلورهای کوارتز گرانتوئیدها با نوع و ماهیت ماگمای گرانیتی در ارتباط است. عناصر کمیاب در بلورهای کوارتز گرانیتوئیدهای نوع s دارای بیشترین فراوانی هستند (ppm 710-1111) و به دنبال آن ها گرانیتوئیدهای نوع i (ppm 287-438) و پلاژیوگرانیت­٬ها (ppm 201- 116) قرار می گیرند. در بین عناصر کمیاب موجود در کوارتز، al بیشترین فراوانی (ppm 18-216) را دارد و پس آن ti (ppm 44-183) و li (ppm 5-80) با مقادیر به نسبت بالا در شبکه بلور وارد میشوند. ضریب اشباع آلومینیم (asi) مهم٬ترین عامل در توزیع al در بلورهای کوارتز بوده و میزان al با افزایش ge/ti افزایش مییابد. فراوانی توزیع و روند تغییرات عناصر ga، ge، li و rb در بلورهای کوارتز مشابه با al میباشد. فراوانی ti با افزایش ضریب تفریق کاهش مییابد و توزیع این عنصر در بلورهای کوارتز علاوه بر ماهیت و ترکیب ماگمای مادر به شرایط دما-فشار محیط نیز وابسته است. محاسبات ترمومتری به روش titan q (ti در کوارتز) نشان می­٬دهد که دمای تبلور کوارتز در گرانیتوئیدهای نوع s (به طور میانگین °c 776) بیشتر از گرانیتوئیدهای نوع i (به طور میانگین °c 707) و پلاژیوگرانیتها (به طور میانگین °c 683) میباشد. سایر عناصر کمیاب در بلورهای کوارتز مورد مطالعه با توجه به غلظت بسیار پایین و تاثیر سایر عوامل همچون سیالات درگیر یا ادخال های بسیار ریز، توزیع نامنظم دارند.

quartz trace elements composition of different granitoids: case studies from the kaboodan, baneh and sabzevar areas

in this study, the trace element composition of various types of granitoids (i-type, s-type, and plagiogranites) at different geological settings was measured using the la-icp-ms method, and their distribution was investigated. the amounts of elements al, ti, fe, mn, na, k, p, li, rb, be, sr, ga, ge, and sn in quartz were determined to be above the detection limit. the resulting data indicate that despite variations in age and formation settings, the content and distribution of trace elements in quartz crystals of granitoids are influenced by the type and nature of granitic magma. the s-type granitoids have quartz crystals with the highest abundance of sum trace elements (710-1111 ppm), followed by i-type granitoids (287-438 ppm) and plagiogranites (201-116 ppm). among the trace elements present in quartz, aluminum (ppm 18-216) exhibits the highest abundances, followed by titanium (ppm 44-183) and lithium (ppm 5-80), entering the crystal lattice with relatively high concentrations. the aluminum saturation index (asi) is the most significant factor in the distribution of al in quartz crystals, and the al content increases with an increase in the ge/ti differentiation coefficient. the concentration distribution and variation trends relative to the differentiation ratio of elements ga, ge, li, and rb in quartz crystals are similar to aluminum. the abundance of ti decreases with increasing the ge/ti, and the distribution of this element in quartz crystals is dependent not only on the nature and composition of the parent magma but also on the ambient temperature-pressure conditions. thermometric calculations using the titan q method (ti in quartz) indicate that the crystallization temperature of quartz in s-type granitoids (average 776 °c) is higher than in i-type granitoids (average 707 °c) and plagiogranites (average 683 °c). due to their very low concentrations and the influence of other factors such as involved fluids or very fine inclusions, other trace elements in quartz crystals exhibit irregular distributions.