سنگ‌های آتشفشانی آداکیتی منطقۀ آذربایجان (جنوب جلفا): شاهدی از ماگماتیسم پس از برخورد

سنگ‌های آتشفشانی داسیتی در منطقۀ آذربایجان (جنوب جلفا) رخنمون چشم‌گیری دارند. این سنگ‌ها دارای مقدار sio2 بین 66/4 تا 69/9 درصد وزنی است و ماهیت کالک‌الکالن نشان می‌دهند. نسبت‌ (la/yb)n در محدودۀ 19/05 تا 40/7 حاکی از تفریق یافتگی شدید عناصر نادر خاکی و غنی‌شدگی عناصر نادر خاکی سبک نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین است. در نمودارهای چندعنصری عادی شده، غنی‌شدگی نسبی rb، ba و k و تهی‌شدگی نسبی nb، ta و ti حاکی از ماگماتیسم متاثر از فرایندهای فرورانشی است. این سنگ‌ها از نظر ترکیب شیمیایی عناصر اصلی مانند sio2، al2o3، mgo، na2o، k2o، نسبت k2o/na2o و mg# و ترکیب عناصر کمیاب مانند rb، sr، y، yb، ni، cr و نسبت la/yb و sr/y در محدودۀ سنگ‌های آداکیتی قرار می‌گیرند. به‌علاوه، ژئوشیمی این سنگ‌ها از جمله تمرکز mgo، cr، نسبت th/ce، rb، th و نسبت k2o/na2o با آداکیت‌های مشتق از ذوب بخشی قاعده پوسته‌ای هم‌خوانی بهتری دارد. به‌نظر می‌رسد در مرحله پس از برخورد (نئوژن)، انقطاع ورقه اقیانوسی فرورنده و بالاآمدگی گوشته استنوسفری با بریدگی و نازک شدگی لیتوسفر رویی همراه بوده است. در این مرحله، گوشته‌ و متعاقب آن سنگ‌های مافیک قاعده پوسته (منشا ماگماتیسم آداکیتی) دچار ذوب بخشی شده‌اند. مذاب‌های آداکیتی تولید شده به‌طور محتمل کم و بیش با مواد گوشته‌ای نیز آلایش داشته است که باعث زیاد شدن تمرکز برخی عناصر سازگار (مانند ni) شده است. به‌طورکلی تنوع شیمیایی ماگماتیسم نئوژن منطقه آذربایجان با تنوع منشا گوشته‌ای-پوسته‌ای مذاب و نیز فرایندهای آلایش پوسته و تبلور تفریقی قابل توضیح است که در یک جایگاه پس از برخورد پلیت‌های عربی- اورازیا اتفاق داده است. 

adakitic volcanics of azerbaijan area (south of julfa): evidence of magmatism in post-collisional setting

dacitic volcanics are broadly exposed in azerbaijan area (south of julfa). they show sio2 contents of 66.4 to 69.9 wt.% and calk alkaline nature. the (la/yb)n ratio ranging from 19.05 to 40.7 suggests highly fractionated rare earth elements (ree) and relative enrichment of light ree to heavy ree. the normalized multi-element diagrams are characterized by rb, ba and k enrichment as well as nb, ta and ti depletion reminiscent of subduction- induced magmatic processes. based on major element contents such as sio2, al2o3, mgo, na2o, k2o, k2o/na2o, mg# and trace element values of rb, sr, y, yb, cr, ni, la/yb and sr/y, they plot within adakitic fields. furthermore, geochemical signatures e.g. the value of mgo, cr, th/ce, rb, th and k2o/na2o are better consistent with lower crust-derived adakitic melts. it is likely that during post-collisional stage (neogene), slab break-off and asthenospheric up-welling was accompanied by delamination and thinning of overriding lithosphere. in this period, the mantle, and then after lower crustal mafics (the source of adakitic melt) are partially melted. the adakitic melts are probably more or less assimilated with mantle materials resulted in increasing some compatible element (like ni) contents. overall, chemical variation of neogene magmatism in azerbaijan area could be explained by the various mantle-crustal melt sources as well as crustal assimilation and fractional crystallization happened in post-collisional setting of arabia- eurasia plates.