شیمی کانی، ژئوکرونولوژی و ژئوشیمی ایزوتوپی Sr-Nd گرانیت‌های آیراکان

گرانیت های آیرکان به وسعت 12 کیلومتر مربع در شمال خاور روستای محمدآباد کوره گز از توابع شهرستان خور و بیابانک و در انتهایی ترین بخش شمال خاوری نوار دگرگونی-آذرین جندق-عروسان رخنمون دارد. بخش غالب این گرانیت ها، از بیوتیت گرانیت های پورفیروئیدی تشکیل شده است. چندین دایک و آپوفیز گرانیتی آپلیتی لوکوکرات به عنوان فاز ماگمایی متاخّر، بیوتیت گرانیت های پورفیروئیدی را قطع کرده اند. هر دو نوع سنگ دگرشکلی شکل پذیر (میلونیتی شدن) و شکننده (کاتاکلاستی یا خردشدگی) شدیدی را متحمل شده اند. شدت میلونیتی شدن، در بیوتیت گرانیت های پورفیروئیدی به مراتب بیش تر است. بر اساس ویژگی های ژئوشیمیایی، مقادیر نسبت های ایزوتوپی 87sr/86sri، 143nd/144ndi و εnd، بیوتیت گرانیت های پورفیروئیدی میلونیتی شده و گرانیت های آپلیتی آیراکان، در دسته گرانیتوئیدهای پرآلومین نوع s قرار می گیرند. به ترتیب مقادیر87sr/86sri (0/712714 و 0/712490)، 143nd/144ndi (5115227 و 0/51158)، همراه با مقادیر منفی εnd (8/19- و 7/13-) برای بیوتیت گرانیت های پورفیروئیدی و گرانیت های آپلیتی، نشان دهندۀ سرچشمه گرفتن آن ها از ذوب پوسته قاره ای متاپلیتی است. بر اساس سن سنجی upb روی زیرکن، بیوتیت گرانیت های پورفیروئیدی و گرانیت های آپلیتی آیراکان، به ترتیب دارای سن های11 ±545 و 3/8±537 میلیون سال پیش هستند. این مقادیر، نتیجه سن سنجی upb قبلی (15±549 میلیون سال پیش) را نیز تایید می کند. بنابراین گرانیت های آیرکان یقیناً، بخشی از سرزمین های پی سنگی و گندوانایی ایران به سن اواخر نئوپروتروزوئیک اوایل کامبرین هستند.