نقل به معنا؛ کلید فهم اختلاف مصاحف صحابه

یکی از رخدادهای مهم تاریخ قرآن آن است که برخی از صحابه رسول اسلام، نسخه‌‌‌‌های خاصّ خود از قرآن را جمع کرده‌اند و میان نسخه‌‌‌‌های ایشان با نسخه رسمی که به فرمان خلیفه سوم گرد آمد، اختلافات فراوانی اعمّ از افزایش، نقصان، تبدیل و جابه‌جایی گزارش شده است. نوشتار حاضر بر آن است که عامل اصلی ظهور نگارش‌‌‌‌های متفاوت قرآن توسط صحابه را دریابد و در این راستا، به عرضه فرضیه‌‌‌‌های محتمل می‌پردازد. روش این تحقیق، «استنتاج از راه بهترین تبیین» است؛ بدین معنا که پس از ارزیابی فرضیه‌‌‌‌های رقیب، فرضیه‌ای انتخاب می‌شود که قدرت تبیین بیشتری دارد. تفسیری‌بودن اختلافات، خطابودن اختلافات و مختلف خوانده‌شدن قرآن از سوی رسول، فرضیه‌‌‌‌هایی هستند که برای توضیح منشا اختلافات مصاحف صحابه مطرح شده‌اند، اما با توجه به گستردگی دامنه اختلافات، این سه فرضیه، فاقد قدرت توضیح‌دهندگی جلوه می‌کنند. از دیگر سو، فرضیه نقل به معنای آیات قرآن، با شواهد متعدد تاریخی، همخوانی دارد و قادر است که به‌گونه‌ای فراگیر، اختلافات صحابه را در خوانش و نگارش قرآن تبیین نماید.

meaning-based quotation; the key to understanding the differences in companions’ masahif

one of the important events in the history of the quran is that some of the companions of the prophet of islam have collected their versions of the quran and there are many differences between their versions and the official version that was compiled by the order of the third caliph, including additions, deficiencies, conversions and displacements of the report. the purpose of this article is to find out the main factor behind the emergence of different writings of the quran by the companions, and in this regard and it presents the possible hypotheses. the method of this research is “inference through the best explanation”; this means that after evaluating competing hypotheses, a hypothesis with greater explanatory power is selected. the interpretation of the differences, the addressing of the differences and the different recitations of the quran by the prophet are hypotheses that have been put forward to explain the origin of the differences in the companions’ masahif, but due to the wide scope of the differences, these three hypotheses appear to lack explanatory power. on the other hand, the hypothesis of transliteration in the meaning of the verses of the quran is consistent with numerous historical evidence and is capable of comprehensively explaining the differences between the companions in reading and writing the quran.