نقش اختلاف قرائت در تفسیر آیه خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى

آیه «قَالَ رَبُّنَا الَّذِی اَعْطَى کُلَّ شَیْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَى» (طه/50)، یکی از آیات کلیدی قرآن درزمینه توحید ربوبی است. تفسیر صحیح این آیه مانند هر آیه دیگری، منوط به پایبندی و تسلط بر قواعد تفسیر است. یکی از علوم لازم برای تفسیر، «علم قرائات قرآن» است که نقش بسزایی در برداشت‌های تفسیری دارد. در این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی سعی شده تا چگونگی نقش اختلاف قرائت در تفسیر آیه 50 سوره مبارکه طه با بررسی منابع تفسیری فریقین روشن شود. برای این مهم دو قرائت مشهور و غیرمشهور آیه و اثر تفسیری هرکدام مقایسه و نقد و بررسی شده و با تمسک به ادله و ملاک‌های نقد اختلاف قرائات ازجمله قواعد ادبی و سیاق و... بررسی و تطبیق تفاسیر هر دو قرائت، وجهی ترجیح یا ردّ شده ‌است. در این آیه دو قرائت مختلف (مشهور و شاذ) در «خلقه» وجود دارد. به‌تبع این دو قرائت، ترکیب‌های متفاوتی برای آیه در نظر گرفته‌ شده که تفاسیر گوناگونی را هم به‌دنبال دارد. از بین این ترکیب‌ها، لحاظ دو مفعول «اعطی» به‌ترتیب در آیه بهتر است. از میان معانی، در نظر گرفتن عمومیت آیه با سیاق سازگارتر است. بااین‌حال، این دو قرائت رابطه‌ای تنگاتنگی با یکدیگر دارند که با مقایسه‌شان در تفسیر آن‌ها نیز نمایانگر است. ازجمله: اعتبارسنجی قرائات، رد یک برداشت تفسیری در قرائت غیرمشهور به‌خاطر ناسازگاری آن با قرائت مشهور، ترجیح قرائت مشهور بر غیرمشهور با استفاده از معیار ادبیات عرب، جمع بین معانی تفسیری در هر دو قرائت، نقد برداشت‌های تفسیری نادرست در هر دو قرائت، توسعه ‌معنای آیه با قرائت‌های مختلف و تایید یک برداشت تفسیری در یک قرائت.