بررسی قرائت مصاحف منسوب به ائمه (ع)

یکی از منابع ارزشمند در بحث تاریخ قرآن، نسخ مخطوط قرآنی است. این منابع، اطلاعاتی درباره قرائت، عد الآی، قواعد املای مصاحف و ... در زمان‌های مختلف به دست می‌دهند. مصاحف کهن در بسیاری از کتابخانه‌ها و موزه‌های جهان نگهداری می‌شوند. برخی از آنها با تکیه بر ترقیمه (امضای کاتب)، وقف‌نامه یا دیگر نشانه‌های موجود در مصحف، و یا به صورت شفاهی، به ائمه اطهار نسبت داده شده‌اند. در کتابخانه مرکزی و گنجینه قرآن و نفایس موزه مرکزی آستان قدس رضوی در مشهد، بیش از 20 قرآن خطی منسوب به ائمه اطهار وجود دارد. بررسی مصاحف از نظر اختلاف مصاحف، قرائت، عد الآی، قواعد املاء و دست‌خط، در کشف مکان و زمان تقریبی کتابت آنها موثر است و با کمک این مولفه‌ها، می‌توان به درستی یا نادرستی انتساب پی برد. این پژوهش، به بررسی چهار مصحف منسوب موجود در کتابخانه آستان قدس رضوی که بیش‌ترین تعداد صفحات را نسبت به دیگر مصاحف منسوب دارند، پرداخته و با بررسی مولفه‌های پیش‌گفته، نشان داده است که انتساب این مصاحف به ائمه اطهار صحیح نیست، بلکه ویژگی‌های دست‌خط و قواعد املاء، آنها را به زمانی دورتر از قرن دوم باز نمی‌گرداند. با این حال، دلایلی به این انتساب منجر شده است؛ این دلایل را می‌بایست در خود مصحف و یا در فضای حاکم بر دوره انتساب آن جستجو، و بر این اساس احتمالاتی را مطرح کرد.