بررسی وقف و ابتدا بر واژه «کلاّ» در قرآن

واژه «کلاّ» در 33 آیه در ضمن پانزده سوره قرآن کریم آمده است. حکم وقف بر «کلاّ» یکی از مباحث مهم در‌باره این واژه است و در باره آن دیدگاه‌های متفاوتی نقل شده است. پرسش اساسی در این باره آن است که وقف و ابتدا نسبت به «کلاّ» چه احکامی دارد و تا چه اندازه تابع معنای «کلاّ» است؟ نوشتار حاضر با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی دیدگاه‌های مختلف درباره حکم وقف بر«کلاّ» و ابتدای از آن با توجه به معانی مختلف این واژه پیچیده قرآنی پرداخته است. نتیجه حاصل از پژوهش آن است که وقف بر «کلاّ» و ابتدا از آن تابع معنای «کلاّ» است. بر خلاف دیدگاه مشهور اصلی ترین معنا که در همه آیات قابل حمل بر«کلاّ» است، معنای هشدار است، بنابراین در همه آیات ابتدای از «کلّا» صحیح است، با این حال وقف و ابتدای از «کلاّ» هفت قسم است. با توجه به معانی «کلاّ» برای دو قسم اول، یعنی وجوب وقف و وجوب ابتدای از آن شاهدی وجود ندارد. در صورت غلبه معنای «ردع» وقف بر کلاّ ترجیح دارد. در صورتی که احتمال معنای ردع منتفی باشد، ابتدای از «کلاّ» ترجیح پیدا می کند. «وقف برماقبل و وقف بر خود کلاّ» در مواردی است که «کلاّ» متصل به ماقبل یا مابعد نیست. در آیاتی که «کلاّ» متصل به ماقبل ومابعد است، هیچکدام از وقف و ابتدا جایز نیست. در مواردی که معانی ذکر شده برای «کلاّ» هیچ‌کدام ترجیحی بر دیگری نداشته باشند، وقف و ابتدا از آن جایز است. وقف بر«کلاّ» در غالب آیات از نوع وقف معانقه از اقسام وقف اختیاری است.