تجلّی قرآن کریم در دعای مکارم اخلاق امام سجّاد(ع) با رویکرد بینامتنی

دعای مکارم اخلاق، بیستمین دعای کتاب صحیفه سجّادیّه، یادگار امام سجّاد(ع)، کهن‌ترین و معتبرترین متن دعایی شیعیان است. کاستی‌هایی که در سلسله اسناد این دعا وجود دارد، پرسش‌هایی را در صحّت انتساب دعای مکارم اخلاق به حضرت سیّدالسّاجدین(ع) پدید آورده است که در پاسخ به شبهات، راه‌های گوناگونی وجود دارد. در این جستار، با تکیه بر روش توصیفی‌ ـ تحلیلی سعی شده تا پس از عرضه دعای مکارم اخلاق به قرآن کریم، انواع رابطه بینامتنی میان این دو کتاب ارزشمند واکاوی، و حدود و ثغور این تاثیرپذیری مشخّص گردد تا از این شیوه به عنوان قرینه‌ای برای درستی انتساب این دعای شریف نشان داده شود. بر این مبنا، این پرسش مطرح است که «کارکرد آیات قرآن کریم به عنوان متن غایب در دعای مکارم اخلاق به عنوان متن حاضر چگونه بوده است و بیشترین شکل روابط بینامتنی این دو متن از چه نوع است؟ بدین منظور، ابتدا چیستی رابطه بینامتنی و انواع آن به عنوان بخش نظری پژوهش ارائه گردید و آنگاه انواع مختلف رابطه بینامتنی قرآنی، اعمّ از بینامتنی ساختاری (تطابقی و غیرتطابقی)، واژگانی و مضمونی (مفهومی) در دعای مکارم اخلاق بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که در این دعا، بیشترین تاثیرپذیری از قرآن کریم متعلّق به رابطه بینامتنی ساختاری و بیشترین شکل روابط بینامتنی به صورت نفی متوازی است.