بررسی تطبیقی اسلوب‌های بیان قصص قرآن در تفاسیر المنار و نمونه

قرآن کریم به عنوان کامل‌ترین کتاب آسمانی، برای هدایت انسان‌ها از فنون گوناگونی استفاده کرده است. از جمله این فنون، بهره‌گیری از اسلوب داستان است که در مواضع و مناسبت‌های گوناگون مطرح می‌کند. هدف قرآن در بیان این داستان‌ها، بیان داستان تخیّلی نیست، بلکه سرگذشت پیشینیان را آیینه‌ای برای عبرت آیندگان قرار داده است و سراسر آن حقّ است. مفسّران قرآن، به‌ویژه در دوران معاصر، به این بُعد از قرآن توجّه خاصّی نموده‌اند‌ تا جایی که از آن، با اعجاز غیبی یا اعجاز قصصی یاد می‌کنند. از جمله این مفسّران رشیدرضا در تفسیر المنار و آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه است که عبارتِ «اعجاز قِصَصی قرآن» در بسیاری از مجلّدات آنها به صورت گسترده‌ای به چشم می‌خورد. بررسی این تفاسیر نشان می‌دهد که دیدگاه تمثیلی و تخیّلی مفسّران المنار نسبت به برخی از قصص قرآن باعث گردیده تا نظرات خاصّی را مطابق عقل‌گرایی افراطی و سلفی خودشان به قصص تحمیل کنند. در مقابل، تفسیر نمونه با دیدگاهی معتدلانه، بی‌تاثیر از عقاید مذهبی خاص و با دلیل و برهان، واقعی بودن همه قصص را اثبات نموده است و تمثیلی دانستن آنها را با صراحت رد کرده‌اند. ایشان هدف عبرت‌آموزی و تربیتی از قصص قرآن را برخلاف تمثیل بودن آنها دانسته است.

A Comparative Study of Methods of Understanding the Story Style of the Qur'an in AlMinar and Nimouneh Exegeses

Abstract The holy Qur'an, as the most comprehensive divine book, has applied many techniques such as telling stories to guide human. The Qur'an is not to tell unreal stories, but rather, it tells the fates of ancient people to teach a lesson to posterity. The stories are absolute truth. The commentators of the Qur'an, especially in the modern period, regard this aspect of the Qur'an as a miracle. Both Rashid Reza in the alMinar exegesis and Ayatollah Makarim in the Nimouneh exegesis have paid close attention to this miraculous aspect of the Qur'an. However, looking through these exegeses shows that the allegorical view of the alMinar toward some Qur'anic stories may bring about the rejection of the reality of some Qur'anic stories. In contrary, in the Nemouneh exegesis the reality of all of the Qur'anic stories has been borne out through many reasons and examples. According to Makarim, the allegorical view of Qur'anic stories stands in contrast to the guiding aim of the Qur'an.