نقش ساختارهای ادبیِ آیات قرآن در اثبات نظریّه تجسّم اعمال

نظریّه تجسّم اعمال که عهده ‌دار تبیینِ کیفیّت و نحوه دریافت جزای اعمال در عالم آخرت است، حقیقت اعمال آدمی را به عنوان پاداش یا کیفر او در آن عالم معرّفی می‌کند. درگفته ‌های بسیاری از عالمان و مفسّران افزون بر ادلّه عقلی، شواهد نقلی فراوانی برای اثبات این نظریّه به چشم می‌خورد. حدود 95 آیه از آیات قرآن به مسئله تجسّم اعمال اشاره شده است. این آیات با توجّه به گوناگونی آنها در نوع ساختار ادبی به دسته‌های متعدّدی تقسیم می‌شوند. دسته‌ای از این آیات با تعبیرهای مختلف از جمله دیدن اعمال، حضور اعمال، آوردن اعمال، آزمودن عمل و غیره به‌صراحت بر تجسّم یافتن اعمال در عالم آخرت تاکید می‌کنند. دسته‌ای دیگر با ساختار نحوی خاص از جمله کاربرد استفهام انکاری و حصر، جزای اعمال در آخرت را عین اعمال معرّفی می‌کنند. دسته سوم از آیات با تصویرپردازی‌های متعدّد به صورت تشبیه یا تمثیل مانند تشبیه اعمال نیک مومنان به نور و اعمال کافران به سراب و تاریکی، ماهیّت درونی برخی از اعمال را به تصویر کشیده‌اند. این جستار به بررسی ساختارهای ادبی و تعابیری در آیات قرآن می‌پردازد که می‌تواند شاهدی بر  نظریّه تجسّم اعمال باشد.