الگوی تمدّنی اسلام در سیره نبوی با تکیه بر آیات قرآن کریم

محمّد رسول‌الله(ص)، تحوّلاتی اساسی در جامعه عربستان پدید آورد که منجر به شکل‌گیری فرهنگ و تمدّن اسلامی گردید. الگوی تمدّنی رسول‌الله(ص) در گذار از جامعه جاهلی به جامعه‌ای اسلامی، نمونه‌ای درخشان در تاریخ بشری است. مهم‌ترین عناصر در این الگو عبارتند از: الف) تحوّل درونی انسان که مبتنی بر دو رکن اندیشه و اراده است. تغییر ساختارهای اجتماعی و سیاسی در اندیشه اسلامی، تابعی از تغییر در شالوده روانی انسان است که اساس همه تحوّلات بشری محسوب می‌شود. ب) گزینش غایت اصلی: تغییر درونی انسان سازوکاری دارد که از طریق گزینش غایت‌ها صورت می‌گیرد. غایت‌ها و اهداف، نیروی محرّکه تاریخ است. این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی به بیان الگوی تمدّنی اسلام با استفاده از آیات قرآن کریم می‌پردازد. در این الگو، خدا مهم‌ترین غایت انسان است که برتر و مطلق است. به همین دلیل، اهداف و آرمان‌های انسان نیز برتر و بی‌نهایت بوده، او همواره مسئولیّت‌پذیر، متحوّل و در حرکتی مستمر خواهد بود. علاوه بر این، رویکرد جامع به توسعه، توانمندی فراگیر و اصل تسامح و تساهل، عناصر تکمیل‌کننده الگوی تمدّنی اسلام‌اَند. در پرتو این اصول، می‌توان به شاخص‌های عمده تمدّن اسلامی در سیره نبوی، مانند جایگاه انسان در توسعه، تشکیل دولت و تغییر روابط اقتصادی دست یافت.

The Civilizational Model of Islam in Prophetic Tradition with an Emphasize on the Verses of the Holy Quran

Muhammad, the Messenger of God (p.b.u.h.) created basic changes in the Arabian community which led to the formation of Islamic civilization and culture. The civilizational model of Muhammad, the messenger of God (p.b.u.h.) in a transit from an ignorant community into a Islamic community is a brilliant symbol in human history. The most important elements in this model include: A. Human’s internal change which is based on two pillars of thinking and will. Change in the social and political structures in Islamic thought is a function of change in the human’s psychological infrastructure which is the base of all human changes. B. Selection of the main ultimate end, the human internal change has a mechanism which takes place through selection of these ultimate ends. The ends and objectives are the driving force of history. In the civilizational model of Islam, God is the most ultimate end of human which is superior and absolute. For this reason, human’s objectives and ideals also are superior and infinite and He is always taking the responsibility, changing and is in a constant move. In addition to these two, a comprehensive attitude towards development, pervasive ability and the principle of tolerance are the completing civilizational models of Iran. In the light of these two principles, it is possible to achieve the main indexes of Islamic civilization in prophetic tradition such as: human position in development, formation of the government and change of economic relations.