قرآن و آموزه «استعاذه»؛ چالشی پیش‌روی نظریه «تکثر معنا»

قرآن به عنوان متن و کلام الهی، دارای اعجاز تاثیری و از جهت «لفظ» و «معنا»، امری وحیانی است. از طرفی خدا به پیامبر (ص) هنگام قرائت قرآن، امر(ندبی) به «استعاذه» نموده است. از دیگر سو، «تکثر معنا» به عنوان یک نظریه معنایی در خصوص متون دینی و به‌طور خاص قرآن مطرح است. نوشتار حاضر به شیوه‌ای تحلیلی، بر اساس جدول تحلیل محتوا و ابزار کتابخانه‌ای، نظریه‌ی «تکثر معنا» را بر پایه اثر وجودی و کارکردی آموزه «استعاذه» پیش از قرائت قرآن مورد نقد قرار داده است. قرآن، در موارد مختلفی، امر به «استعاذه» نموده است. طبق بررسی‌های انجام شده، بالاترین فراوانی از جهت «مستعاذه منه»، به «شیطان» تعلق دارد. «صیانت و نفی سلطه شیطان»، «پیشگیری از لغزش در تلاوت و اشتباه در تفسیر» و همچنین «درمان روانی و معرفتی» از آثار وجودی و کارکردی عمده «استعاذه» است. توجه صرف به ظواهر لفظ، عبارت و جمله‌های متن، سهیم بودن تصورات ذهنی و عدم نیاز به کشف و اهمیت «مراد مولف» در فهم متن از جمله مفاد نظریه‌های معنایی است که موجب «تکثر معنا» در فهم متون می‌شود. با نظری به دلائلی چون؛ یک: «وحیانی بودن لفظ و معنا در قرآن»، دو: «تاکید به استعاذه پیش از قرائت قرآن» و سه: «کارکردهای سه‌گانه استعاذه قرائت»، «تکثر معنا» در قرآن با چالش مواجه می‌شود. بنابراین باید به آموزه «استعاذه» به عنوان راهبرد عملی قرآنی و دژ محکم در راستای «فهم صحیح قرآن» و پیشگیری از «تکثر معنا» بهره برد.

the qur’an and the doctrine of intercession; a challenge to the plurality of meaning theory

as a text and word of god, the qur’an has a miraculous effect and is a revelation in terms of words and meaning. on the other hand, god commanded the prophet (pbuh) to repent while reciting the qur’an. on the other hand, multiplicity of meaning is proposed as a semantic theory regarding religious texts and specifically the qur’an. in an analytical way, based on the content analysis table and library tools, the present article has criticized the theory of multiplicity of meaning based on the existential and functional effect of the doctrine of substitution before reading the qur’an. the qur’an, in various cases, has ordered to repent. according to the conducted surveys, the highest frequency of the direction of mustaazeh maneh belongs to shaitan. protection and negation of satan’s rule, prevention of slips in recitation and mistakes in interpretation as well as psychological and epistemological therapy are among the major existential and functional works of esta’izah. paying attention only to the appearance of words, phrases and sentences of the text, the sharing of mental ideas and the lack of need to discover and the importance of author’s intention in understanding the text are among the contents of semantic theories that cause multiplicity of meaning in the understanding of texts. with a view to reasons such as; one: revelation of word and meaning in the qur’an, two: emphasis on istiazeh before reciting the qur’an and three: triple functions of istiazeh recitation, multiplicity of meaning in the qur’an is challenged.