آسیب‌ شناسی روانشناختی شایعه و راهکارهای مواجهه با آن در قرآن کریم

ارتباط میان انسان‍ها امری غیرقابل انکار و مورد پذیرش همگان است. اما شکل برقراری ارتباطات متفاوت است. یک شکل آن، ارتباطات کلامی است و پدیده شایعه، بخشی از ارتباطات کلامی انسان‍ها در جامعه است. این پدیده ی کلامی دو جهت مثبت یا منفی دارد که براساس اغراض، گفتارها، شنیده ها و زمینه های موجود در میان افکار عمومی مردم شکل گرفته و تحت تاثیر ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی هر جامعه، انتشار پیدا می‍کند. در این میان، شایعات منفی پیامد‌ها و آسیب‍هایی دارد که سلامت روابط اجتماعی انسان را تهدید و تخریب می‌کند. آسیب‍های اعتقادی، تخریب استوانه های اعتقادی و شبه ها ‍افکنی؛ آسیب‍های اجتماعی، شکل گیری محیط ناسالم اجتماعی، خدشه ‍دار کردن آبروی افراد و سلب آرامش عمومی؛ آسیب‍های سیاسی، بی اعتمادی مردم به رهبران جامعه و ایجاد اختلاف و تفرقه؛ آسیب شایعه برای شایعه ساز نیز رسوایی شایعه سازان است. پیامدهای مذکور باعث گردیده تا پدیده ی شایعه و آسیب‍های روانشناختی آن در این مقاله به عنوان یک ضرورت مورد بررسی قرار گیرد. همچنین راهکارهای قرآنی به لحاظ پیشگیری شایعه مانند: ابهام ‍زدایی، ارجاع خبر به اهل تشخیص، تحقیق و بررسی اخبار و کنترل زبان؛ و به لحاظ مقابله با شایعه مانند: تکذیب شایعه، مجازات شایعه سازان و بازسازی فرد یا گروه آسیب‍دیده، بیان گردید. این پژوهش با روش توصیفی کتابخانه ای همراه با تحلیل به تطبیق یافته ها و راه حل ها پرداخته است. برای رسیدن به هدف پژوهش، در ابتداء پس از تبیین مفهوم شناختی، به عوامل و پیامدهای روانشناختی شکل گیری شایعه و سپس در مقام راه ‍حلّ به روش‍های پیشگیری و مقابله با شایعه از دیدگاه قرآن کریم پرداخته شد.

psychological pathology of gossip and its solutions in the holy quran

communication between people is undeniable and accepted by everyone. but the form of communication is different. one form of it is verbal communication, and the rumor phenomenon is a part of human verbal communication in society. negative rumors have consequences and damages that threaten and destroy the health of human social relations. belief damage, destruction of belief cylinders and casting doubts; social damage, the formation of an unhealthy social environment, tarnishing people’s reputation and depriving the public of peace; political damage, people’s mistrust of community leaders and creating differences and divisions; the damage of rumors to the rumor maker is also the scandal of the rumor makers. the mentioned consequences have caused the rumor phenomenon and its psychological damage to be investigated in this article as a necessity. also, quranic solutions in terms of preventing rumors such as: disambiguation, referring news to experts, researching and investigating news, and language control; and in terms of dealing with rumors, such as: denial of rumors, punishment of rumor-mongers and rehabilitation of the injured person or group. this research has compared the findings and solutions with the descriptive library method along with analysis. in order to achieve the goal of the research, in the beginning, after the conceptual explanation, the factors and psychological consequences of the formation of rumors were discussed, and then, as a solution, the methods of preventing and dealing with rumors from the perspective of the holy quran were discussed.