تحلیل شناختی سنّت ابتلاء از منظر قرآن

از مهم‌ترین سنّت‌های تاثیرگذار در پیشرفت جوامع، سنّت ابتلاء است. پرسش اصلی این مقاله آن است که چگونه می‌توان با تکیه بر آموزه‌های قرآنی سنّت ابتلاء را با رویکرد شناختی مورد بررسی قرار داد. نوشتار حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی در استنتاج دیدگاه، به پاسخ این پرسش می‌پردازد. در گام اول سه واژه سنّت، ابتلا و رویکرد شناختی مفهوم‌شناسی می‌شود و در گام بعدی سه مصداق سنّت ابتلا (الف. سنّت مداوله با دو زیرشاخه سنّت تمییز و تمحیص؛ ب. سنّت باساء و ضراء؛ ج. سنّت جعل امامت) با رویکرد شناختی تحلیل می‌شوند. نتایج حاصله عبارت‌اند از: الف. جریان سنّت ابتلاء و در کنار آن سنّت مداوله برای شناساندن انسان‌هاى خبیث از افراد پاک و همچنین خالص‌کردن مومنان از شوائب و ناخالصى‌های کفر و نفاق و فسق است که هر دو جنبه شناختی دارند. ب. سنّت باساء و ضراء نیز که از مصادیق سنّت ابتلاء شمرده می‌شود، کارکرد شناختی دارد؛ زیرا برای هشداردهی و بیدارسازی امت از خواب غفلت و ارتکاب معصیت و همچنین شناساندن مجاهدین و صابرین به مردم است. ج. غایت قصوی سنّت ابتلاء، برخورداری از مقام امامت است. تحقق این هدف که با مشکلات اختیاری و آگاهانه همراه است، با صبر و شناخت میسر است. در این بین رکن بصیرت و شناخت از اهمیت بیشتری برخوردار است که بدون آن استقامت هم اثر معکوس دارد.

investigating the law of ibtela from the perspective of the qur’an with a cognitive approach

one of the most important laws influencing the development of societies is the law of ibtela. using the library method in gathering information and the analytical descriptive method in deriving the view, this article tries to analyze this divine law with a cognitive approach from the perspective of the verses of the holy quran. the results are: a. the flow of the law of ibtela and next to it is the law of modaveleh for discernment and examination, both of which are the results of testing and have a cognitive aspect. b. the laws of basa and zarra, which are examples of the law of ibtela, also have a cognitive function; because it is to warn and wake up the ummah from negligence and sin. j. the ultimate goal of the sunnah of ibtela is to attain the position of imamate. achieving this goal, which is associated with voluntary and conscious problems, is possible with patience and understanding. meanwhile, the pillar of insight and knowledge is more important, without which perseverance has the opposite effect.