شاخص ‌های عرفانی آیات و گزاره‌های قرآنی

گزاره یا همان قضیه منطقی کوچکترین واحد معرفت تصدیقی است که به باور صادق موجّه تعریف شده است. برخی از آیات قرآنی گزاره واحد هستند و برخی مشتمل بر چند گزاره‍اند.گزاره‍های قرآنی گاهی فقهی هستند، مانند:«اَحَلَّ اللّهُ الْبَیْعَ» گاهی اخلاقی‍اند، مانند:«اِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ اِثْمٌ» گاهی کلامی هستند، مانند:«هُوَ اللَّهُ اَحَدٌ» گاهی فلسفی‍اند، مانند:«اَمْ خُلِقُوا مِنْ غَیْرِ شَیْءٍ اَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ» به همین بیان گاهی گزاره‍های قرآنی عرفانی هستند، مانند:«هُوَ الْاَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ».اینکه معیارها و شاخص‍های عرفانی بودن گزاره‍های قرآنی چیست؟پرسش اصلی این جُستار است. طبق یافته‍های این پژوهش؛ مربوط به وحدت وجود بودن به معنای درست و قابل دفاع آن، مربوط به توحید افعالی بودن، دلالت بر قوس نزول و قوس صعود داشتن، دلالت بر عوالم چندگانه عرفانی داشتن، دلالت بر تجلّی نمودن، دلالت بر سریان شعور و علم در کل هستی داشتن و... از جمله شاخص‍های گزاره‍ عرفانی بودن گزاره‍های قرآنی است. لازم به ذکر است که در این مقاله عرفان نظری مبنای بحث قرار گرفته و عرفان عملی خود نوشتار مستقلی می‍طلبد. هدف مقاله زمینه‍سازی برای شناسایی همه گزاره‍های عرفان نظری در قرآن کریم و سپس در احادیث است تا مقدمات تدوین عرفان نظری ناب اسلامی متَخَذ از آیات و روایات تمهید گردد.

criteria for the mystical nature of quranic propositions

a proposition or logical proposition is the smallest unit of knowledge defined as “justified true belief”. some qur’anic verses are a single proposition and some contain several propositions. quranic propositions are sometimes religious laws. sometimes they are moral and sometimes they are philosophical. in the same way, sometimes quranic propositions are mystical. what are the criteria and indicators of the mystical nature of quranic propositions? this question is the main question of this article. according to the findings of this study, being related to the unity of existence in the true and defensible sense, being related to the unity of divine acts, denoting multiple mystical worlds, denoting a descent arc and an ascent arc, denoting the stream of consciousness and knowledge in the whole existence, etc.,… are some of the criteria for being mystical propositions in the qur’an. it should be noted that in this article theoretical mysticism is the basis of the discussion and practical mysticism requires its own independent writing.