تحلیل و نقد بنیان‌های اندیشه نواعتزالی در نظریه تفسیری امین خولی

از بنیان‌های نظریه تفسیر ادبی امین خولی، اندیشه‌های نواعتزالی است. این مقاله با رویکرد تحلیلی-انتقادی مبتنی بر داده های اسنادی، ضمن معرفی نظریه خولی، مختصات جریان فکری نومعتزله را در نظریه خولی که در رهیافت‌های تفسیری بعد او، موثر بوده، آشکار و نقد کرده است. از امتیازات مبانی نواعتزالی خولی، رویکرد تفسیر اجتماعی نظریه اوست. در مقابل کاستی‌های ناشی از جریان نومعتزله، چالش‌هایی را متوجه آن ساخته ازجمله نگاه نوآورانه در تمام ابعاد دین، گسست پیوند با سنت تفسیری، نسبی‌بودن فهم‌ها از قرآن و غلبه متن‌محوری در تفسیر. همچنین فقدان نگاه وحیانی به عقل از آسیب‌های این نظریه است؛ ضمن اینکه توجه افراطی به فهم مخاطبان اولیه و غفلت از فرهنگ‌سازی قرآن، زمینه‌ساز گرایش به تفسیر فرهنگی خواهد شد. بنیان‌های نواعتزالی نظریه خولی همچون عدم تنقیح مبانی فهم متن و تبیین جهان‌بینی، آن را فردمحور کرده است. در نگاه نومعتزله قرآن به عنوان متنی زنده فارغ از جنبه‌های الهیاتی، موضوع پژوهش قرار گرفته، در نتیجه هویت وحیانی آن سلب می‌شود. نظریه خولی نیز از این آسیب در امان نبوده و این مساله در آثار شاگردان و متاثران از نظریه او مشاهده می‌شود.

An Analysis and Critique of the Foundations of NeoI’tizizali Thought in Amin AlKhouli’s Interpretive Theory

Associate Professor, Department of Religious Logic and Understanding at Islamic Culture and Thought InstituteOne of the foundations of Amin Khouli’s literary interpretation theory is NeoI’tizizali thoughts. This paper, using an analyticalcritical approach based on documentary data, in addition to the introduction of Khuoli’s theory, has revealed and criticized the framework of the NeoI’tizizali’s thought in Khouli’s theory, which has been effective in his later interpretive approaches. One of the advantages of the Khouli’s NeoI’tizizali principle is the social interpretation approach of his theory. In contrast, due to the inherent shortcomings of this thought, some challenges have been made including the innovative view in all dimensions of religion, the disconnection with the interpretive tradition, the relative understanding of the Quran and the dominance of the text centrality in the interpretation. Also, the lack of a revelatory look on mind is one of the problems of this theory. In addition, the extremist attention to understanding of the primary audience and the ignorance of the Quran’s culturaliztion would lead to inclination towards cultural interpretation. The foundations of the Khouli’s NeoI’tizizali theory such as lack of expurgation in textual understanding principles and explaining the worldview have made it subjectiveoriented. In this view, regardless of its divine aspect, the Quran as an animated text was the subject of the current investigation; therefore, its revelatory identity was denied. The Khouli’s theory has not been secure from this problem, and this is observed in the works of students and researchers relying on his theory.