بررسی ابزار زبانی تغلیب در قرآن کریم با تاکید بر هم‌متن و مدل تحلیل مولفه‌ای

تغلیب در شکل‌های مختلف خود، به عنوان یکی از اشکال عدم تجانس دستوری در زبان عربی کلام مجید، موضوعی است که نشانه‌هایی مبنی بر وجود آن در مباحث سنتی علم بلاغت، به چشم می‌خورد. بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی از این صنعت به عنوان یکی از اشکال خروج از مقتضای ظاهر یاد کرده‌اند. بی‌گمان تغلیب استفاده‌ای خلاقانه از امکانات زبانی به شمار می‌آید که به‌کارگیری نظریه‌ای اساسا ساختاری در مطالعۀ این صنعت شگرف زبانی و رونمایی از معانی ژرف نهفته در ورای آن، اجتناب‌ناپذیر می‌نماید. بدین تصور جستار حاضر بر آن است تا ضمن کاربست الگوی تحلیل مولفه‌ای و هم‌متن در مطالعات زبان‌شناسی نوین و با استفاده از روش توصیفی تحلیلی(علّی)، عوامل موثر را در کاربرد ساختار تغلیب به‌عنوان یک ابزار مهم زبانی در بیان اعجازآمیز کلام مجید استخراج نماید و انگیزه‌های معنایی استعمال آن را تبیین کند. بررسی داده‌های قرآنی نشان می‌دهد که این پدیده تحت تاثیر بافت و هم‌متن و بعضا واحدهای کمینۀ معنایی واژگان با ایجاد ابهام هنری، به کارکرد تاویلی، انگیزشی(همذات‌پنداری)، فشرده‌سازی، پوشیده‌گویی، تزیینی و ارتباط موضوعی در متن مبادرت دارد. همچنان‌که با بررسی کاربست این شگرد به‌ویژه شکل غلبۀ مذکر بر مونث آن در گزاره‌های قرآنی، می‌توان آن را با نظریۀ خنثی‌شدگی جمع‌ مذکر در صورت اطلاق بر دو جنس مذکر و مونث در دستور زبان عربی توجیه کرد.

The study of the linguistic tool Variation in the Holy Qur’an by emphasis on Context and Semantic component Model

Variation in its various forms in the Arabic language of the Qur’an, as a linguistic tool, has created a varied structure in this heavenly text that traditional rhetorical topics alone cannot derive from its aesthetic aspects and exhibit methodical and systematically the semantic implications of this phenomenon. Therefore it is necessary to apply a fundamentally structured theory which, unlike classical rhetoric, does not attach much importance to linguistic representation, in studying this remarkable linguistic industry and unveiling the profound meanings behind it. Accordingly, this paper, relying on the context and Semantic component model in modern linguistic studies and using descriptiveanalytic (causal) method, seeks to prove scientifically and practically the factors influencing the use of Variation structure as an important linguistic tool and grammatical heterogeneity in the miraculous expression of the Qur’an. Examination of the Qur’anic data shows that this phenomenon is influenced by contextual and textual as well as semantic vocabulary units by creating artistic ambiguity, interpretive, motivational (syntactic) function, compression, concealment, decorative and thematic relevance in the text. As we examine the application of this tool, especially the male form of the male on the Qur’anic propositions, it can be justified by the theory of masculine neutrality in the case of both male and female in Arabic grammar. As well as examining the application of all forms of this deception to Qur’anic propositions, it can be justified by the theory of noun neutralization if applied to several different formulas in Arabic grammar.