شناسایی و تبیین عوامل موثر بر پیچیدگی محیطی پروژه‌های مشارکت عمومی خصوصی مطالعه موردی: قراردادهای مشارکت آزادراهی ایران

با مطرح شدن تئوری‌های توسعه، بخش عمومی همواره مترصد جذب بخش خصوصی برای مشارکت در احداث پروژه‌های زیربنایی است. فرآیند مشارکت در کشورهای توسعه یافته از مشکلات کمتر، و در کشورهای در حال توسعه، با موانع و مشکلات عمیق‌تری مواجه است. در این کشورها و ازجمله ایران، به رغم استقبال مناسب اولیه، پیچیدگی‌ها و چالش‌های متعدد، عملکرد پروژه و در نتیجه ادامه مشارکت را تحت تاثیر قرار داده است. پژوهش حاضر به منظور شناسایی و تبیین عوامل پیچیدگی محیط پروژه‌های مشارکت بخش‌های عمومی و خصوصی در قراردادهای ساخت، بهره‌برداری و انتقال (bot) انجام شد. در این پژوهش از استراتژی مطالعه موردی چندگانه برای مطالعه عمیق و میدانی پروژه‌های مشارکت آزادراهی استفاده شد. هر مورد به طور تفصیلی مورد مطالعه قرار گرفت و سپس دادههای پژوهش توسط استراتژی نظریه داده‌بنیاد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. محصول اصلی این پژوهش، مدل پارادایمی آسیبشناسی پروژه‌های مشارکت آزادراهی است. در این مدل، پدیده محوری، نارضایتی بخش خصوصی از عدم‌قطعیت‌های هزینه، زمان و درآمد آزادراه منبعث از محیط پیچیده پروژه شناسایی شد. مهم‌ترین عوامل علّی و محرک پیچیدگی محیطی، تاثیر ناپایداری‌های اقتصادی، سیاسی و حقوقی، همراه با چالش‌های فرهنگی و اجتماعی که فضایی با ابهام زیاد و پرریسک را بوجود آورده‌اند، به دست آمد. عوامل بسترساز مانند ناهمسویی در قوانین، ضعف‌های قراردادی، سیستم بانکی ضد توسعه و در نهایت نابالغی طرفین مشارکت، شناسایی شدند. عوامل مداخله‌گر در انتخاب راهکارهای تعاملی، همچون عدم وجود بازار مناسب طرح‌های سرمایه‌گذاری، نفوذ نهادهای قدرتمند، پای‌بند نبودن به تعهدات و عدم وجود طرح جامع حمل و نقل، مورد تاکید کنشگران بود. بر اساس این پژوهش، مهم‌ترین پیامدهای پیچیدگی در محیط پروژه، ابتدا افزایش بی‌اعتمادی و سپس ابهام در تحقق بازگشت سرمایه شناسایی شدند.

Identifying and Explaining the Effecting Factors in Environmental Complexity of Public Private Partnership ProjectsCase Study: Freeway Partnership Contracts of Iran

The public sector has always sought to attract the private sector to partnership in the construction of infrastructure projects. The process of partnering in developed countries have less problems, while in developing countries, it faces with more serious barriers and problems. In these countries, including Iran, in spite of the proper initial reception, numerous complexities and challenges have affected project performance and also continuity partnership. This research was performed to identify the factors of environmental complexity of the projects involved public and private sectors in build, operate and transfer contracts (BOT). Multiple case study strategy was used for deep study of freeway projects. Each case was studied in detail and then the research data were analyzed by grounded theory strategy. The main product of this research is the paradigmatic model of the pathology of freeway partnership projects. In this model, the axial phenomenon was identified the private sector’s dissatisfaction duo to uncertainties in cost, time and revenue of the freeway. The causal conditions were found the economical, political, and legal instabilities along with the cultural and social challenges in project environment. Context conditions were identified such as mismatches in the rules, contractual weaknesses, banking system, and finally, immaturity. Intervening conditions were obtained such as the lack of suitable market for investment projects, the influence of powerful institutions, lack of commitment and lack of a national transportation plan. According to this research, the most important outcomes of complexity were obtained increased distrust and increased ambiguity of return on investment.