منشور حقوق شهروندی ایران و عهدنامه مالک اشتر امیر مومنان؛ مقارنه و تطبیق

اخلاق شهروندی از جمله شاخه‌های اخلاق کاربردی است که در آن اموری همچون حقوق شهروندان، تبعیض مثبت و عصیان مدنی مطرح می‌شوند. لزوم توجه به بافت فرهنگی در مسائل اخلاق کاربردی، و نیز حضور نهاد دین در جامعه ایران معاصر، این ضرورت را ایجاد می‌کند که سازگاری اسناد مربوط به اخلاق شهروندی، با منابع دینی مورد مطالعه قرار گیرند. در این پژوهش «منشور حقوق شهروندی» که توسط دولت یازدهم جمهوری اسلامی ایران منتشر شده، با نامه 53 نهج البلاغه (مشهور به عهدنامه مالک اشتر) مقایسه شده است. روش این پژوهش تحلیل محتوای کیفی است. از جمله نتایج حاصل این است که به لحاظ انتساب ساختاری، عهدنامه مالک اشتر مناسب‌تر از منشور حقوق شهروندی است. محتوای این دو سند از این جهات همسو هستند: بی‌طرفی دینی در حقوق شهروندان، توجه به حقوق سلبی و ایجابی، توجه به تبعیض مثبت، توجه به حق انتقاد از حاکمان و پاسخگویی آنها، اهتمام به جلب رضایت مردم. اما از جهاتی نیز ناهمسو هستند، از جمله در زمینه: اشتمال همزمان بر اخلاق عدالت و اخلاق احسان، حق دسترسی به حاکمان.

iran’s code of citizen rights and malik ashtar amir al-mominin’s troth; comparison and collation

citizenship ethics is one of the branches of applied ethics. paying attention to the cultural context in citizenship ethics is more necessary than other branches. due to the serious presence of religion in the cultural context of contemporary iran, it is necessary to compare the upstream documents with similar religious cases. in this research, the &code of citizen’s rights& published by the 11th government of the islamic republic of iran, has been compared with letter 53 of nahj al-balagheh (known as the malik ashtar’s troth). the method of this research is qualitative content analysis. one of the results is that in terms of structural attribution, malik ashtar’s troth is more appropriate than the code of citizen rights. the contents of these two documents are aligned in these aspects: religious impartiality in the rights of citizens, attention to positive discrimination, attention to the right to criticize the governors and their accountability, effort to gain people’s satisfaction. but they are also inconsistent in some ways, including: simultaneously involving the ethics of justice and the ethics of charity, the right to access the governors.