«مصلحت و مفسده» و «حسن و قبح»؛ این همانی یا تباین؟

«مصلحت و مفسده» در اصطلاح فقهی، مبدا تشریع احکام شرعیه است؛ در مقابل، «حسن و قبح» مفاهیمی‌اند که دارای سابقه ای طولانی‌تر هستند و در علوم مختلف کاربرد دارند؛ معانی متفاوتی از قبیل کمال و نقص، موافقت و مخالفت با غرض، استحقاق مدح و ذم و ثواب و عقاب. نسبت میان این دوسنخ از مفاهیم بنیادی، یکی از مسائل مهم در دانش اصول فقه است. شیخ محمد حسین غروی اصفهانی (در این مقاله= محقق اصفهانی)، یکی از اصولیون معاصر شیعه است که به این همانی «مصلحت و مفسده» با «حسن و قبح» معتقد بود وسید محمدباقر صدر (در این مقاله= شهید صدر) دیگر اندیشمند معاصر شیعی است که به تباین این مفاهیم با یکدیگر باور داشت. این مقاله تلاش کرده تا با تبیین و بررسی دیدگاه این دو دانشمند، رابطه ی این دو سنخ مفاهیم را با روشی انتقادی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده و با ارائه تعریف برگزیده از حسن و قبح که بیان گر رابطه ضرورت بالقیاس بین فعل و نتیجه ی آن است، نوعی از این‌همانی «حسن و قبح» و «مصلحت و مفسده» را تایید و اثبات کند.

expediency and corruption and good and bad; unity or contrast

expediency and corruption in the term is the base of legislating sharia rules. on the other hand, beauty and ugliness are concepts that have a long history in various sciences, and different meanings such as perfection and imperfection, agreement and disagreement with intent, deserving of praise and blame, reward and punishment have been considered for them. in the science of principles of jurisprudence, this question has been raised that what is the relationship between expediency and corruption as the basis of sharia rulings with good and bad. mohaghegh esfahani believed that they are the same, and martyr sadr considered comparing these concepts with each other. this article aims to examine the relationship between these two types of concepts with a critical-analytical method. with the selected definition of good and bad, which expresses the relationship of necessity between the act and its result, we can understand the same thing between good and bad, expedient and corrupt.