بررسی انتقادی معاشرت‌پژوهی در میراث اسلامی و آثار معاصران (کاستی‌ها و راهکارها)

پژوهش‌ها و نگاشته‌ها دربارۀ اخلاق و آداب معاشرت، کاستی‌هایی دارند که با بررسی انتقادی شماری از نوشته‌های موجود در میراث اسلامی از سده‌های سوم تا ششم هجری و شماری از آثار نویسندگان معاصر، می‌توان به آن‌ها دست یافت. در این جستار، به اختصار به این کاستی‌ها پرداخته می‌شود. کاستی‌های یادشده در دو دسته قرار می‌گیرند: دستۀ نخست در محور پژوهش آداب معاشرت و در هفت حوزه قابل‌طرح است: 1. اصطلاح‌پژوهی معاشرت؛ 2. استناد به قرآن و سنت؛ 3. سندپژوهی روایات بیانگر آداب معاشرت؛ 4.تحلیل‌های علمی آموزه‌های معاشرت؛ 5. رویکرد فقهی به آداب معاشرت؛ 6. همگونی سرفصل‌ها؛ و 7. مسائل مستحدث آداب معاشرت. دستۀ دوم در مدار چگونگی عرضۀ اطلاعات پژوهش‌شده و در دو عرصه مطرح می‌شوند: 1. طبقه‌بندی اطلاعات؛ و 2. توجه به قالب دایرهالمعارفی در عرضۀ اطلاعات. به تناسب کاستی‌های یادشده و برای رفع آن‌ها، چند راهکار و محور پژوهشی نیز به پژوهشگران و نگارندگان حوزۀ معارف و آموزه‌های معاشرت پیشنهاد می‌شود.

A Critical Study of Etiquette in Islamic Heritage and Contemporary Works (Shortcomings and Solutions)

Researches and books on the ethics and customs of association have deficiencies that can be achieved by critically examining a number of writings on Islamic heritage from the third to sixth centuries and a number of contemporary writers’ works. These shortcomings will be briefly addressed in this article. The aforementioned shortcomings fall into two categories: The first is centered on Etiquette’s research and can be summarized in seven areas: 1. Technical meaning of association; 2. References to the Qur’an and Sunnah; 3. the research on the chain of narrators of the traditions of etiquettes. 4. Scientific analyses of etiquettes 5. Jurisprudential approach to social customs; 6. Homogeneity of headings; and 7. Issues related to social customs. The second part deals with how research’s data can be presented and it is evoked in two areas: 1. Classification of information; and 2. Paying attention to the encyclopedia format in presenting information. To address these shortcomings and to remove them, a number of solutions and research approaches are suggested to scholars and writers in the field of Islamic and social studies.