بررسی تطبیقی عاملیت زنانه در «خسرو و شیرین» و منظومۀ بلوچی «هانی و شَیمُرید»

شیرین و هانی در دو منظومۀ خسرو و شیرین نظامی و منظومۀ بلوچی هانی و شیمرید، شباهت‌های بسیاری به هم دارند. هر دو شخصیت در یک فضای مردسالارانه قرار دارند و در ابتدا، مردان با آن‌ها به‌مثابۀ یک اُبژه رفتار می‌کنند. خسرو و چاکر در ابتدا تلاش می‌کنند شیرین و هانی را به‌مثابۀ یک اُبژه، به تسخیر خود درآورند. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، شخصیت‌های شیرین و هانی و کنشگری و عاملیت زنانۀ آن‌ها را به‌صورت تطبیقی بررسی می‌کند و به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد که آیا شیرین و هانی در این دو داستان کنشگر هستند؟ آن‌ها چگونه در یک بستر مردسالارانه به عاملیت زنانه دست می‌یابند؟ نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که شیرین و هانی منفعل نیستند بلکه از عاملیت برخوردارند. عاملیت زنانۀ شیرین و هانی در این دو داستان، سرانجام بر رویکرد مردسالارانه غلبه می‌کند. آن‌ها در فرایند مواجهه با گفتمان مردسالارانه، به مقام فاعل‌شناسای دارای عاملیت ترفیع می‌یابند. شیرین در برابر خواسته‌های خسرو و شاپور منفعل باقی نمی‌ماند و پس از مدتی بر نگاه مردانه آن‌ها فائق آمده و با کنشگری خود خسرو را به دست می‌آورد. هانی هم در برابر فرادستی و سلطۀ مردانه انفعال ندارد و بر نگاه مردسالارانۀ چاکر و شیمرید فائق می‌آید؛ او سرانجام با کنشگری خود چاکر را رها کرده و شیمرید را به دست می‌آورد. بدین‌صورت شیرین و هانی با ارائۀ پادگفتمانی زنانه، نه‌تنها خود را از سیطرۀ گفتمان مسلط مردانه، رهایی می‌بخشند بلکه در پایان، باعث تعالی شخصیت خسرو و شیمرید می‌شوند.

a comparative study of female activism in khosrow and shirin and the balochi poems of haani and shaymorid

<em>shirin</em> and <em>haani</em> in the poems of khosrow and shirin nizami and the balochi poems of <em>haani</em> and <em>shaimrid</em> have many similarities. both characters are in a male-controlled space and firstly, men treat them as a thing (object). in the beginning, khosrow and chaakar try to capture shirin and haani as an object. the present research compares the characters of shirin and haani and their female activism and activity with a descriptive-analytical method and answers these questions: are shirin and haani agents in these two stories? how do they achieve female activism in a patriarchal context? the results of this research show that shirin and haani are not passive, but have action. the female intervention of shirin and haani in these two stories finally overcomes the patriarchal approach. in encountering the patriarchal discourse, they are finally promoted to the position of subjectivity with the agency. shirin does not remain passive in the face of khosrow and shaapur's demands, and after a while, she overcomes their masculinity and wins over khosrow with her activism. haani is not passive against male hegemony and overcomes the patriarchal view of chaakar and shaimorid; finally, with his activism, she releases the chaakar and acquires shaimorid. in this way, shirin and haani not only free themselves from the control of male hegemonic discourse by presenting a female counter-discourse but also they elevate the character of khosrow and shaimorid at the end.