گویش نایینی؛ گویشی بازمانده از ایران باستان

گویش‌شناسی، یکی از شاخه‌های کاربردی دانش زبانی است که با هدف گردآوری گویش‌ها، به بررسی علمی، زبان‌شناختی، جامعه‌شناسی و مردم‌شناختی می‌پردازد. گویش محلی، رکن اصلی و ساختار موجودیت هر قوم و نژاد است؛ از این رو مطالعه و بررسی در جهت زنده نگه‌داشتن گویش نایینی، به عنوان بخشی از فرهنگ، سنّت و آیین شهرستان نایین، ضروری و درخور اهمیت است. گویش نایینی از گویش‌های مرکزی ایران و دنبالۀ زبان «ایرانی میانه غربی» است و اصالت ادبی و پیوند ناگسستنی و ثابت با زبان «پهلوی ساسانی» دارد. گویش نایینی با گویش‌های همجوار خود از جمله اردستانی، ورزنه‌ای، بادرودی، زفره‌ای، نطنزی و زرتشتیان یزد خویشاوندی نزدیک دارد. روش این پژوهش به صورت توصیفی و گردآوری اطلاعات به شیوۀ کتابخانه‌ای است و مواد زبانی آن از مجموعه فرهنگ لغت و امثال و حکم و از بین گویش مردم شهر نایین جمع‌آوری شده است. از نتایج به دست آمده این پژوهش می‌توان به منظم و سازمان‌یافته‌بودن این زبان اشاره کرد، به گونه‌ای که واژه‌ها از دو حالت خارج نیست؛ اول کلمه‌هایی که در این گویش، صورت ویژه‌ای دارند و ریشۀ آن‌ها را باید از فرهنگ اوستا استخراج کرد و دوم واژه‌هایی که مشتق از الفاظ فارسی معیار هستند و با تغییر حرکات، افزایش، کاهش یا تغییر حروف به زبان محلی نایینی راه یافته‌اند.