نقش و جایگاه مار در قصّه‌های حیوان‌ همسر

یکی از مشهورترین خویش کاری قصه های پریان، که در اغلب این قصه‌ ها وجود دارد، ازدواج های آیینی و سمبولیک شاهزاده‌خانم‌ ها و مردان قهرمان است. در برخی از این قصه ‌ها برخلاف عرف، با «حیوان‌همسری» مواجهیم. یکی از مشهورترین حیوانات که در این قصه ها نقش داماد یا عروس را بازی می کند، مار است. به نظر می ‌رسد مار، یکی از قدیمی ترین حیواناتی است که به دلایل گوناگون چنین نقشی را عهده‌دار شده و حیوانات و پرندگانی مانند قورباغه، خرس، قو و سگ متاخرند. مار در درازنای تاریخ، در فرهنگ آریایی و حتی جهان، نقش های مختلف و حتی متضادی را ایفا کرده است. گاهی تا مرحلۀ خدایی پیش رفته و گاهی موجودی پتیاره قلمداد شده است. تاثیر ادیان ابراهیمی بر تنزّل مقام مار، حائز اهمیت است. ازدواج با مار در قصه ها و باورهای عامیانه می‌تواند دلایل و کارکردهای مختلفی داشته باشد و هر دلیل در برهه‌ای از تاریخ عمل کرده باشد. علاوه بر دلایل مشترک برای قصه‌های مارهمسری؛ قدمت، تقدس، زایایی و نماد باروری مار از مهم ‌ترین دلایل پیدایش این قصه ‌هاست. در نمادشناسی قصه؛ مار، هم نماد جنس مونث است هم مذکّر. به همین دلیل، گاهی عروس و گاهی داماد است. وجود این حیوان خوش‌‌خط‌ و‌خال در قصه‌ ها به‌عنوان همسری که در ادامه به شکل انسانی تغییر شکل می ‌دهد، می‌تواند ترس کودک را از ازدواجی که اطرافیانش از آن تابویی ساخته‌اند، فرو ریزد.