معرفی منظومۀ بلوچی «مَکُّران» روانبُد و تطبیق آن با «حیدربابا»ی شهریار

ادبیات بلوچی قدمت زیادی دارد و در دورۀ معاصر رشد چشمگیری داشته است؛ اما به دلایل گوناگون، نسبت به ادبیات اقوام دیگر ایرانی؛ مانند آذری ها، کردها و گیلک ها گمنام مانده است. شعر و شاعری جزء جدایی‌ناپذیر زندگی بلوچ ها بوده است و بنا بر همین پیشینه، شعر همچنان طرف‌داران و علاقه ‌مندان بسیاری دارد. منظومۀ مکّران سرودۀ عبدالله روانبُد، پرطرف‌دارترین و مشهورترین شاعر بلوچ در بلوچستان ایران است. این شاعر دوزبانه، به فارسی و بلوچی شعر سروده و مهم ترین و پرآوازه‌ ترین شعر ایشان، «منظومۀ مکّران» است، این منظومه به زبان بلوچی و در قالب سنّتی بلوچی و بحر عروضی رجز سروده شده است. شهرت این منظومه بیشتر مدیون خنیاگران یا به‌اصطلاحِ بلوچی، «پهلوانان» است. این منظومه، دائرةالمعارف کوچکی از شناخت سرزمین بلوچستان، به‌ویژه مکّران و مردمان آن است. این اثر منظوم از شاهکارهای ادبیات معاصر بلوچی به شمار می‌ آید و در اوج بلاغت و فصاحت است. شاعر در این منظومه از فرهنگ، رسوم، احوال گذشته، زیبایی های سرزمین بلوچستان، از اصالت و مردانگی های قوم بلوچ، حسرت دوران گذشتۀ این قوم و پایبندی به اخلاق و دین سخن می‌ گوید. این منظومه در بسیاری از جهات با منظومۀ تُرکی «حیدربابا»ی شهریار قابل‌مقایسه است. این مقاله نخست به معرفی و بررسی ساختاری و درون مایۀ منظومۀ مکّران، سپس به تطبیق آن با منظومۀ حیدربابای شهریار می پردازد.