بررسی تطبیقی تحول تاریخی را در فارسی و مازندرانی

حرف نشانۀ «را» در زبان فارسی و برخی زبان های ایرانی در منابع مختلف و از جنبه های گوناگون مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. برخی از زبان شناسان به بررسی تحول تاریخی این حرف نشانه از فارسی باستان تا امروز پرداخته اند. زبان مازندرانی از جمله زبان های ایرانی است که بسیاری از ویژگی های ساخت‌واژی و نحوی زبان های ایرانی دورۀ میانه و باستان را در خود حفظ کرده است. در این نوشتار، رفتار نحوی حرف نشانۀ «را» در این زبان مورد بررسی قرار گرفته و مقایسه ای بین نقش های گوناگون «را» در مازندانی معاصر و تحول تاریخی آن در زبان فارسی صورت پذیرفته است. داده های پژوهش، از برخی منابع مکتوب قدیم و جدید مازندرانی و همچنین به شیوۀ میدانی از برخی گویشوران مازندرانی و یا با مراجعه به شمّ زبانی نگارنده به عنوان گویشور مازندرانی استخراج شده است. بررسی داده‌های مازندرانی نشان می‌دهد که امروزه حرف نشانۀ «را» در مازندرانی به عنوان نقش‌نمای مفعول بهره‌ور، متمم «ازی»، متمم «به‌ای» و مفعول صریح به کار می رود. رفتار نحویِ «را» در مازندرانی، تاییدکنندۀ نظریۀ موجود در مورد تحول تاریخی «را» در فارسی است. با وجود این، در مازندرانی امروز، در بسیاری موارد (āĵ) و اَشکال مختلف آن جایگزین «را» به عنوان نقش‌نمای متممی شده است و «را» در مقام نقش نمای مفعول بهره ور هم در مازندرانی بسامد کمی دارد. بنابراین می توان پیش بینی کرد که در آیندۀ نه چندان دور، «را» در مازندرانی هم در مقام نقش‌ نمای مفعول صریح تثبیت شود.

A Comparative Study on the Historical Development of “ra” in Persian and Mazandarani

The syntactic marker ra in Persian and some Iranian languages was discussed in various sources from different viewpoints. Some linguists have studied the historical development of this marker from ancient Persian to the present day. Mazandarani is an Iranian varnacular which has retained many lexical and syntactic features of medieval and even ancient Iranian languages. In this article, the syntactic behavior of “ra” as a function marker of noun has been investigated and then, various functions of “ra” in contemporary Mazandarani have been compared with its historical development in Persian. Research data have been extracted from some old and new written sources of Mazandarani as well as through the field method from some Mazandarani native speakers or the author’s linguistic knowledge as a native speaker of that area. A survey on data from Mazandarani dialect, shows that today, “ra” is used as a direct object marker, indirect object marker, and dative marker in this language. Syntactic behavior of ra in Mazandarani, as an Iranian language, confirms the existing theory about the historical development of ra in Persian. However, in many cases today, in Mazanderani, (ĵā) and its various forms have been replaced for “ra” as indirect object marker and “ra” is less frequently used as dative marker. So it can be predicted that in recent future, “ra” will be stabilized as direct object marker.