تحلیل نقش‏ های مثبت دیوها در اوسنه‏ های عامیانۀ خراسان بزرگ

پیش از ظهور زرتشت، ایرانیان به دو گروه از خدایان (اهوراها و دیوها) اعتقاد داشتند. انتشار آموزه‏ های زرتشت، عامل تقدس‏ زدایی از دیوها در ایران است. اوسنه‏ های عامیانه، گنجینه‏ ای بسیار مهم در شناسایی ویژگی‏ های فرهنگی و چگونگی تکوین بسیاری از باورها و نگرش‏ها در جوامع‌اند. هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این پرسش است که آیا اوسنه‏ های عامیانۀ گردآوری‌شده از خراسان ایران و کشورهای همزبان افغانستان و تاجیکستان می‏ تواند نشان‌دهندۀ سیر تحول نگرش جامعۀ ایرانی نسبت به دیوها باشد؟ در برخی از اوسنه‏ های عامیانه، دیوها دارای سجایای اخلاقی هستند؛ مثلاً شخصیتی قدرشناس دارند، به قهرمان داستان کمک می ‏کنند، خوب و خوش‌اخلاق هستند و کارهای تخصصی انجام می ‏دهند. در برخی از داستان‏های عامیانه، آدمیزاد به دیوها ظلم می‏ کند و حتی آنان را بدون دلیل به قتل می ‏رساند، در حالی که دیوها به کشتن آدمی رضایت نمی ‏دهند. در بسیاری از داستان‏ ها، تحت تاثیر اصلاحات دینی، نقش منفی به دیو نسبت داده شده، اما داستان‏ هایی که در آن‌ها دیوها ایفا کنندۀ نقش مثبت هستند، نشان از پیروزی خاطرۀ پرستش دیوها بر آموزه ‏های زرتشت دارد.

An Investigation of the positive role of the demons in Great Khorasan Folk Myths

Before the advent of Zoroastrians, the Iranians believed in two groups of gods (Ahuras and demons). The publication of Zoroastrian’s doctrines is the cause of the sanctification of demons in Iran. Folk legends are an important treasure for identifying cultural characteristics and finding how many beliefs and attitudes develop in societies.The purpose of the present study is to answer the question whether the collected folk legends from Khorasan of Iran and its partner countries Afghanistan and Tajikistan can show the evolution of Iranian society’s attitude towards demons? In some folk legends, demons have a moral character; for example, they have a grateful personality, help the protagonist, they are good and kind, and they do specialized work.In some folk tales, human being oppresses the demons and even kills them for no reason, while the demons refuse to kill anyone. In many stories, by the influence of religion, negative role has been attributed to the demons, but the stories in which the demons play a positive role show the triumph of the worship of demons over the teachings of Zoroastrians.