زیان شناور؛ امکان ‌سنجی جبران خسارات وارده به محیط زیست دریاها ناشی از حمل و نقل دریایی

زیان شناور به معنای قابلیت‏ های جبران طبیعی، ناپدید شدن یا نامرئی شدن زیان وارده از رفتار یا عملیات زیانبار است. به دلیل ویژگی‌های بستر دریا، خسارات وارده ناشی از حمل‌ونقل دریایی، سیال یا شناور هستند که چالشی برجسته برای حمایت نظام‏های حقوقی از محیط زیست دریایی ایجاد می‏کند. این چالش‏ها در سه حوزۀ امکان ارزیابی خسارات وارده، چگونگی ارزیابی آ‏ن‏ها و در آخر تعیین و صدور حکم نسبت به خسارات وارده است. نوشتار حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به مفهوم زیان شناور در محیط زیست دریایی و بیان اوصاف آن پرداخته است. سپس به این نتیجه رسیده است که آن چه موجب ناکارآمدی نظام‏های حقوقی در حمایت از محیط زیست دریایی شده است، عبارتند از: فقدان زیان‌دیدۀ معین در اکثر خسارات محیط زیست دریایی، سیالیت خسارات وارده و در نهایت فقدان معیارهای روشن در ارزیابی و جبران این خسارات. نوشتار با رویکردی راهبردمحور پیشنهاد می‏کند که برای جبران خسارات وارده به محیط زیست دریایی، ملاک، تخمین و ارزیابی نسبی خسارات است اعم از اینکه خسارات موجود باشند، یا ناپدید شده و یا به طور طبیعی جبران شده باشند. چنین تخمین و ارزیابی‏هایی با در نظر گرفتن معیارهای علمی، اقتصادی و کارشناسی انجام می‏گیرد. در نتیجه تصمیم قضایی در این زمینه بر رویکرد قابلیت تحقق و استمرار زیان است تا تحقق قطعی یا عینی آن.

floating damage; feasibility of compensating for environmental ‎damage to the seas caused by maritime transport

floating damage refers to the natural compensatory capabilities, the disappearance, or the invisibility of damage caused by harmful behavior or operations. due to the characteristics of the seabed, the damages resulting from maritime transportation are fluid or floating, which creates a significant challenge for legal systems in protecting the marine environment. these challenges arise in three areas: the feasibility of assessing the damages, how to evaluate them, and finally, determining and issuing judgments regarding the damages incurred. this paper employs a descriptive-analytical method to address the concept of floating damage in the marine environment and to outline its characteristics. it concludes that the inefficiency of legal systems in protecting the marine environment is due to the lack of a specific victim in most marine environmental damages, the fluidity of the damages incurred, and ultimately the absence of clear criteria for assessing and compensating these damages. the paper suggests a strategic approach to compensating damages to the marine environment, the criteria should be the estimation and relative assessment of the damages, regardless of whether the damages are present, disappeared, or compensated naturally. such estimations and assessments are carried out considering scientific, economic, and expert criteria. as a result, judicial decisions in this area focus on the feasibility of realization and continuity of the damage rather than its definitive or tangible realization.