مطالعه تحولات تقنینی فرایند ابتکار قانون در حقوق اساسی عراق و مصر

ابتکار قانون به معنای ارائه پیشنهاد برای وضع یک قانون جدید یا اصلاح قوانین موجود، اولین مرحله شکل‌گیری قوانین در یک نظام حقوقی به‌شمار می‌آید. هرچند اِعمال صلاحیت تقنینی اصالتاً و بر اساس نظریه تفکیک قوا، از آنِ قوه مقننه است؛ لکن امروزه در نظام‌های پارلمانی و نیمه‌پارلمانی پذیرفته شده که برخی ارکان قوه مجریه نیز می‌توانند در ابتکار قانون نقش‌آفرینی کنند. نظام‌های حاکم بر کشورهای عراق و مصر نیز از جمله نظام‌هایی هستند که در کنار قوه مقننه، قائل به صلاحیت قوه مجریه در فرایند ابتکار قانون شده‌اند. با این وصف و با توجه به اینکه اصل 74 قانون اساسی ایران نیز به موضوع ابتکار قانون و نقش‌آفرینی مشترک قوای مقننه و مجریه در ارائه پیش‌نویس قوانین اختصاص یافته است، در این مقاله تلاش شده تا با به‌کارگیری روش توصیفی- تحلیلی، ضمن بیان گزارشی از تحولات حقوق اساسی دو کشور عراق و مصر در زمینه ابتکار قانون، در نتیجه‌گیری، آموزه‌های آنها برای اصلاح فرایند مذکور در ایران، از جمله در خصوص نظام‌مند کردن طرح‌های قانونی پیشنهادی از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی مورد اشاره و بررسی قرار گیرد.

a study of the legal developments in the process of legislative initiation in iraq and egypt

legislative initiation, in the sense of presenting a proposal for a new law or amending existing laws, is considered the first stage in the legislative process in any legal system. based on the theory of separation of powers, the exercise of legislation power belongs to the legislative branch. however, nowadays it is accepted in parliamentary and semi-parliamentary systems that the executive branch can also play a role in initiating legislation. the legal systems of iraq and egypt are among the systems that have recognized the joint competence of the legislative and executive powers in the process of initiating legislation. in this context, article 74 of the iranian constitution is worthy of attention as it is devoted to the issue of legislative initiative and the joint role of the legislative and executive powers in presenting draft laws. using a descriptive-analytical method, this paper has tried to evaluate the evolution of the constitutional laws of iraq and egypt on this issue. the paper aims to draw lessons from the iraqi and egyptian systems in terms of reforming the process of legislative initiative in iran.