موازنۀ قواعد شکلی و ماهوی در پرتو رابطۀ مصونیت و مسئولیت در رویۀ ‏دیوان بین‌المللی دادگستری

مصونیت دولت در حقوق بین‌الملل با اینکه از پایه‌های عرفی دیرین و مستحکمی برخوردار است، اما ماهیت و طبیعت این قواعد دقیقاً مشخص نیست. میان حقوقدانان از این حیث که آیا قواعد در خصوص مصونیت دارای خصیصۀ شکلی است یا ماهوی، اختلافات فراوانی به چشم می‌خورد. دیوان بین‌المللی دادگستری در دو مورد این فرصت را پیدا کرده است که در خصوص طبیعت قواعد راجع به مصونیت و تعارض احتمالی آنها با قواعد ماهوی اظهارنظر کند. اولین بار، در قضیۀ قرار بازداشت یرودیا در دعوای میان کنگو علیه بلژیک در سال 2002 و بار دیگر، در قضیۀ مصونیت‌های صلاحیتی دعوای میان آلمان علیه ایتالیا در سال 2012. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که آیا تفکیک میان قواعد شکلی مصونیت و قواعد ماهوی آمره به‌ترتیبی که دیوان در آرای مزبور اعلام کرده است، مبنای حقوقی دارد یا اقدام دیوان را می‌توان به لحاظ حقوقی به چالش کشید. به‌طور کلی رویکرد دیوان در استفاده از این تفکیک، می‌تواند نتایج ناگواری چون نزول شان قاعدۀ آمره و بی‌کیفرمانی مرتکبان و شدیدترین جنایات بین‌المللی را در پی داشته باشد. ازاین‌رو دیوان باید در به‌کارگیری چنین استدلالی محتاط‌تر عمل می‌کرد.

balancing procedural and substantive rules in light of the relationship between immunity and responsibility in the case law of the icj

the immunity of the state has a strong basis in customary international law. but the nature of these rules is not exactly obvious. lawyers have different points of view on determining immunity as procedural or substantive rule. twice the international court of justice had the chance to evaluate the nature of state immunity and its probable conflict with substantive rules. the first time, in the case concerning yerodia arrest warrant (congo v. belgium) in 2002 and the second time, in the case concerning the jurisdictional immunities of the state (germany v. italy: greece intervening) in 2012. the question of this paper is whether the distinction between the procedural rule of immunity and a substantive jus cogens rule as is used by icj has a legal basis or can it be legally challenged? it will be argued that the icj approach in using the distinction can cause problems like descending the position of jus cogens and impunity for the perpetrators of the most serious crimes. thus, the icj should be more cautious in using such a reasoning.