آسیب‌شناسی حقوقی فعالیت موسسات اعتباری در نظام پولی و بانکی ایران

موسسات اعتباری، از مهم‌ترین کنشگران فعال بازار پول هستند و به موازات توسعۀ فعالیت‌های آنها در چارچوب‌های مجاز حقوقی، بسیاری از موسسات اعتباری غیرمجاز نیز به فعالیت در حوزۀ سپرده‌پذیری از مشتریان پرداخته‌اند که ابعاد فعالیت آنها در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. صرف‌نظر از این مشکل کلی، ابهام در موازین قانونی و نحوۀ نظارت بانک مرکزی بر موسسات اعتباری در کنار چالش‌های ناشی از اجرای قانون تنظیم بازار غیرمتشکل پولی مصوب 1383 و قوانین برنامه پنج‌سالۀ پنجم و ششم توسعه، در حال حاضر به‌عنوان مهم‌ترین دلایل حقوقی عدم ساماندهی موسسات اعتباری غیرمجاز مطرح‌اند که خود موجب ایجاد مسائل و مشکلات مختلفی مانند پیدایش مخاطرات امنیتی – اجتماعی، انحراف از سیاست‌های پولی و بانکی کشور و نقض سیاست‌های انقباضی و انبساطی در حوزۀ تخصیص منابع مالی شده‌اند و در سایۀ اطمینان خاطر موسسات اعتباری از حمایت بانک مرکزی از سپرده‌گذاران این موسسات، می‌توانند در بلندمدت به ایجاد بحران‌های بزرگ‌تری نیز منجر شوند. هدف از این پژوهش، بررسی دلایل حقوقی تاسیس و فعالیت موسسات اعتباری غیرمجاز، چالش‌های عدم ساماندهی موسسات مذکور و ارائۀ راهکار مناسب برای مقابله با چالش‌های مذکور است.

the legal pathology of credit institutions in iran’s monetary and banking system

credit institutions are one of the most important actors in the money market that have developed their activities in the legal frameworks. however, many unauthorized credit institutions are also involved in depository activities and have expanded significantly in recent years. the main legal reasons for the disorderly state of the credit institutions are the ambiguity in the [iranian] central bank’s authority to monitor credit institutions, challenges in enforcing the 2004 act on regulating the unorganized monetary market, and the acts relating to fifth and sixth five-year development plans. this situation has resulted in various problems such as deviations from monetary and banking policies of the state, as well as non-compliance with expansionary and/or contractionary monetary policies. in addition, the central bank is responsible for the deposit insurance of the credit-institutions clients, therefore these institutions can cause bigger crisis in the long term. this article seeks to examine the legal reasons behind the emergence of unauthorized credit institutions and the resulting challenges of leaving them unregulated. it also aims to provide some solutions to tackle these challenges.