مبانی و ماهیت حقوقی قواعد آمره از نگاه کمیسیون ‌حقوق ‌بین‌الملل

کمیسیون ‌حقوق ‌بین‌الملل که خود تدوینگر و توسعه‌دهنده مفهوم قاعده آمره بود، اکنون در سلسله گزارش‌های اخیر و در مواجهه با دکترینی که در سالیان توسط اندیشمندان حقوق و محاکم قضایی پردازش شده، موضع میانه‌‌ای را اتخاذ کرده است؛ از یک‌ سو با مبنا قرار دادن ماده 53 کنوانسیون حقوق معاهدات 1969، قواعد آمره را بر پذیرش و شناسایی توسط دولت‌های جامعه بین‌المللی در کلیت خود منوط کرده و مبنای الزام‌آوری آن را اراده دولت‌ها دانسته است. از سوی دیگر، سرشت قواعد آمره را جهان‌شمول، برتر و تضمین‌کنندۀ ارزش‌های بنیادین جامعه بین‌المللی تشخیص داده است که می‌تواند بر اراده دولت‌ها اعمال محدودیت کند. در این مقاله با تجزیه‌وتحلیل گزارش سال 2016 کمیسیون و مخبر ویژه آن، به این پرسش اساسی پرداخته شده که ماهیت قواعد آمره بین‌المللی بر کدام مبانی نظری استوار است و سرشت حقوقی این قواعد را کدام عناصر اساسی تشکیل می‌دهد؟ وجه تمایز این اثر با دیگر آثار علمی در زبان فارسی، پرداختن به جدیدترین گزارش کمیسیون درباره قواعد آمره و تجزیه‌وتحلیل و نقد آن از رهگذری تازه است؛ به‌نحوی که تلاش شده است تحولات نظری کمیسیون از سال 1969 تا کنون لحاظ شود.

the foundations and legal nature of jus cogens from the perspective of the international law commission

the international law commission (ilc) which itself codified and developed peremptory norms, has adopted a flexible approach in its recent reports to the doctrine developed by legal scholars and judicial bodies over the years. on the one hand, under article 53 of the vienna convention on the law of treaties, the commission has based jus cogens on the acceptance and recognition of the international community of states as a whole and the will of states. on the other hand, the commission has recognized peremptory norms the have features such as universality, superiority, and protection of fundamental values of the international community which can impose restrictions on the will of states. this paper will analyze the ilc and its special rapporteur’s report in 2016 addressing this important question: on which theoretical foundations are jus cogens based and what are the core elements of these rules? the difference between this article and other papers published in persian is analyzing and critiquing the latest ilc report from a new perspective considering theoretical evolutions on the topic since 1969.