رژیم حقوقی مدیریت شیلات دریای خزر

با فروپاشی اتحاد شوروی خلایی حقوقی در خصوص مدیریت شیلات دریای خزر پدید آمد که زمینه‌ساز کاهش روزافزون منابع آبزی دریای خزر شد و به‌ویژه ذخایر ارزشمند ماهیان خاویاری این دریا را تا آستانۀ انقراض پیش برد. وضعیت بحرانی ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر به اعمال سازوکارهای کنوانسیون بین‌المللی کنوانسیون تجارت بین‌المللی گونه‌های جانوری و گیاهی وحشی در خطر انقراض (کنوانسیون سایتیس) دربارۀ این ذخایر انجامید که عملاً تجارت ماهیان خاویاری دریای خزر را تحت نظارت بین‌المللی قرار داد. از سوی دیگر، تلاش‌های کشورهای ساحلی دریای خزر برای رفع خلا رژیم حقوقی مدیریت شیلات با انعقاد موافقت‌نامۀ حفاظت و بهره‌برداری بهینۀ منابع زندۀ آبی دریای خزر در سال 2014 به نتیجه رسید. این موافقت‌نامه شالودۀ رژیم حقوقی جدیدی را برای مدیریت شیلات دریای خزر پی‌ریزی کرده است. افزون‌بر این، کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر که در سال 2018 به امضای سران کشورهای ساحلی دریای خزر رسیده، در صورت لازم‌الاجرا شدن، با تقسیم دریای خزر به مناطق دریایی کشورهای ساحلی و پهنۀ آبی مشترک عناصر جدیدی را به ساختمان رژیم حقوقی مدیریت شیلات دریای خزر خواهد افزود. این نوشتار در پی پاسخ به این پرسش است که با لحاظ اسناد یادشده مدیریت منابع آبزی دریای خزر تابع چه رژیم حقوقی است؟ روش پژوهش در این نوشتار توصیفی تحلیلی با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که اگرچه چارچوب حقوقی لازم برای مدیریت یکپارچه و نهادینۀ شیلات دریای خزر فراهم آمده، کارایی رژیم جدید منوط به اتخاذ تدابیر حفاظتی و مدیریتی موثر از سوی کشورهای ساحلی دریای خزر برای بهره‌برداری پایدار از منابع آبزی این پهنۀ آبی است.

The Legal Regime of Fisheries Management in the Caspian Sea

The collapse of the Soviet Union created a legal vacuum regarding fisheries management of the Caspian Sea. This vacuum  greatly contributed to the steady decline of the Caspian living resources. In particular, the Caspian Sea’s valuable stocks of sturgeon were endangered to the point of extinction. The critical situation of the sturgeon stocks led to the implementation of the Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora (CITES Convention) with respect to these stocks. This convention effectively brought trade in Caspian sturgeon under international supervision. Meanwhile, efforts by the Caspian coastal states to establish a new fisheries management regime produced the 2014 Agreement on Conservation and Sustainable Use of the Aquatic Biological Resources of the Caspian Sea. Furthermore, the Convention on the Legal Status of the Caspian Sea, which was signed in 2018 by the five presidents of the Caspian states, adds new elements to the fisheries management regime. The main question of the present paper is: what is the legal regime of fisheries management in Caspian Sea? The findings of this study suggest that while the necessary legal framework for the integrated and institutionalized management of the Caspian Sea’s living resources has been established, the efficacy of the new regime depends on the adoption and implementation of effective conservation and management measures by the Caspian coastal states.