مفهوم قانون اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی ایران

قانون اساسی‌گرایی در سده‌های اخیر در پی آن بوده است که قانون اساسی را با اهداف نوین بنیانگذاری کند. بدین اعتبار، قانون اساسی‌گرایی مفهوم و محتوایی مدرن به قانون اساسی می‌بخشد. تنظیم و تحدید قدرت سیاسی از طریق تعیین نهادهای حکومتی و تحدید اختیارات و صلاحیت‌های مقامات مقرر و نیز تصریح و تضمین حقوق و آزادی‌های بشری مفهوم و محتوای قانون اساسی را می‌سازند. بر این پایه، بسیار مهم است که بدانیم نگارندگان قانون اساسی در مقطع 1358 که خود مامور و وکیل ملت در امر تقنین اساسی بودند، چه برداشت‌هایی از مفهوم و محتوای قانون اساسی داشتند، چراکه این موضوع در خصوص تصویب‌کنندگان قانون اساسی اهمیتی فراوان دارد. از همین رو، نویسندگان با اتکا به روش توصیفی تحلیلی و شیوۀ جمع‌آوری اطلاعات به‌گونۀ کتابخانه‌ای کوشیده‌اند نخست با تشریح مبانی نظری قانون اساسی‌گرایی و محتوا و مفهوم قانون اساسی، شش برداشت از درون مشروح مذاکرات 1358 استخراج و تبیین و توصیف کنند؛ این برداشت‌ها عبارت‌اند از: برداشت‌های تقلیل‌گرا، اسلام‌گرا یا تنوع برداشت‌ها از حکومت اسلامی، ارزش‌گرا، آرمان‌گرا، محتواگرا یا حقوقی و مدرن، جهان‌گرا و تکلیف‌گرا. فرض اساسی این مقاله بر این مبناست که به‌نظر می‌رسد تعدد و تشتت در برداشت از مفهوم و محتوای قانونی اساسی در اندیشۀ خبرگان قانون اساسی 1358 وجود داشته است. بدین‌معنا که در میان دیدگاه‌های متعدد در مجلس خبرگان قانون اساسی، دیدگاه ایدئولوژیک و انقلابی غلبه داشته است، چراکه علاوه‌بر قرائت‌های حقوقی، قرائت‌های غیرحقوقی مزبور نیز در این قوه پررنگ و چشمگیر می‌نمود. از طرف دیگر، ماحصل نگرش خبرگان قانون اساسی در متون تصویبی قانون اساسی اغلب برداشت حقوقی و مدرن بود، اگرچه برداشت ارزش‌گرا در مقدمۀ قانون اساسی مشهود بود.

The concept of the constitution in the minds of constitutional experts Iran

Constitutionalism in recent centuries has sought to establish the constitution with new goals. In this sense, constitutionalism gives the constitution a modern meaning and content. Based on this, it is very important to know what perceptions the authors of the constitution had on concept and content of the constitution in 1979. Therefore, relying on descriptiveanalytical methods, the authors have tried to explain the theoretical foundations of constitutionalism by extracting, explaining, and describing the details of the 1979 negotiations. These perceptions are: reductionist, Islamist or a variety of perceptions of Islamic government, valueoriented, idealistic, contentoriented or legal and modern, cosmopolitan, and taskoriented. The basic premise of this article is based on the fact that it seems that there has been a multiplicity of interpretations of the concept and content of the constitution in the minds of constitutional experts in 1979. In other words, among the various views in the Assembly of Experts for Constitution, the ideological and revolutionary views have prevailed, because in addition to legal readings, these nonlegal readings also stood out in this force. On the other hand, the product of the attitude of constitutional experts in the texts approving the constitution was often a legal and modern interpretation, although the valueoriented interpretation was evident in the preamble to the constitution.