حقوق آبخوان‌های فرامرزی در پرتو طرح کمیسیون حقوق بین‌الملل

طی چندین دهه گذشته، منابع آبی زیرزمینی و آبخوان‌ها به‌طور فزاینده‌ای در معرض بهره‌برداری و آلودگی قرار داشته‌اند. این در حالی است که نه در سطح مدیریتی و نه در سطح آکادمیک حقوق بین‌الملل، منابع آبی زیرزمینی مورد توجه چندانی قرار نگرفته‌اند. تعداد موافقت‌نامه‌هایی که برای مدیریت آبخوان‌ها منعقد شده‌اند، انگشت‌شمارند. هرچند تدوین حقوق آب‌های زیرزمینی از میانه قرن بیستم و از سوی انجمن حقوق بین‌الملل به‌عنوان ارائه چارچوبی آکادمیک آغاز شد، در تمامی تلاش‌های صورت‌گرفته، منابع زیرزمینی هویتی مستقل برای خود نداشتند و به‌عنوان موضوعی فرعی در کنار آب‌های سطحی مانند رودخانه و دریاچه‌ها قرار می‌گرفتند؛ تا آنکه کمیسیون حقوق بین‌الملل تصمیم گرفت مستقل از منابع سطحی به بررسی و توسعه حقوق آب‌های زیرزمینی بپردازد. پیش‌نویس مواد حقوق آبخوان‌های فرامرزی اصلی‌ترین سندی است که به‌طور مستقیم به وضعیت آبخوان‌ها می‌پردازد. ازاین‌رو، تلاش می‌شود با ذکر پیشینه‌ای از نحوه تنظیم پیش‌نویس، علاوه‌بر تبیین منابع آبی و آبخوانی در جهان، حقوق مدیریت منابع آبخوانی که مورد توجه کمیسیون بوده است، بررسی شود.

Evolution of the Law of Transboundary Aquifers in International Law

Groundwater constitutes approximately 98% of the world’s accessible freshwater resources. Since population growth and climate change are increasingly putting pressure on water resources, groundwater protection and management is of paramount importance for life on earth. Many aquifers are in peril due to poor governance and insufficient legal frameworks. While surface water has been given considerable attention, groundwater has not received the same recognition, where the number of international agreements for rivers or lakes is outnumbering those applicable to transboundary aquifers. The earliest articulation of an international legal regime specifically applicable to these transboundary groundwater resources is found in the work of the International Law Association in its Helsinki Rules of 1966. Nearly seventy years later, following six years of research by International Law Commission, the UN General Assembly adopted a resolution containing nineteen Draft Articles on transboundary aquifers. However, there are no more than ten treaties that have aquiferspecific legal mechanisms in international context so far. These facts lead to lack of established laws and procedures with respect to aquifers. Furthermore, when it comes to practice, there is plenty of ambiguity about the applicability of the principles over aquifers and groundwater which are naturally adopted from the surface water law.