خط مبدا در کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر

کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر رژیم حقوقی جدید و منحصربه‌فردی برای این پهنۀ آبی پدید آورده که سنگ‏شالودۀ آن تقسیم سطح و ستون آب دریای خزر به مناطق دریایی کشورهای ساحلی در مقابل پهنۀ دریایی مشترک است. بدین‌لحاظ، خط مبدا کارکردی بنیادی در رژیم حقوقی نوین دریای خزر دارد، زیرا حدود خارجی مناطق دریایی کشورهای ساحلی از خطوط مبدا تعیینی آنها اندازه‏گیری خواهد شد که خود دامنۀ مکانی پهنۀ دریایی مشترک را مشخص خواهند کرد. از سوی دیگر، کنوانسیون مزبور رویکرد ویژه‏ای به موضوع خط مبدا اتخاذ کرده است. گذشته از تعاریف و مقررات خودویژۀ کنوانسیون دربارۀ خطوط مبدا عادی و مستقیم، انعقاد موافقت‏نامه‏ای جداگانه‏ در مورد روش ترسیم خطوط مبدا مستقیم در این کنوانسیون پیش‏بینی شده است. بنابراین، تحقق یک عنصر اساسی از رژیم حقوقی نوین دریای خزر به مذاکرات بعدی کشورهای ساحلی موکول شده که اینک در جریان است. آنچه به این موافقت‏نامه اهمیتی دوچندان می‏بخشد، امتیاز کلیدی است که ایران در این خصوص تحصیل کرده است، چه سایر کشورهای ساحلی متعهد شده‏اند که «وضعیت نامساعد» جغرافیای ساحلی ایران را در موافقت‌نامۀ مذکور ملحوظ کنند. مقالۀ حاضر به بررسی مقررات کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر دربارۀ خط مبدا و چالش‏ها و راهکارهای پیشروی دیپلماسی حقوقی ایران در خصوص موافقت‌نامۀ روش تعیین خطوط مبدا مستقیم می‌پردازد.

Baselines in the Convention on the Legal Status of the Caspian Sea

The Convention on the Legal Status of the Caspian Sea has created a new and unique legal regime which is based on the division of the Caspian Sea’s watercolumn into the maritime areas of the littoral States as opposed to the Common Maritime Space. Therefore, baselines fulfill an essential function in the new legal regime of the Caspian Sea as the outer limits of the littoral States maritime zones will be measured from their established baselines and the outer limits will, in turn, determine the spatial scope of the common maritime zone. Meanwhile, the Convention has adopted a singular approach to the issue of baselines. Aside from its distinctive definitions and provisions on normal and straight baselines, the Convention provides that the methodology for establishing straight baselines shall be determined in a separate agreement among all the parties. On that account, a critical element of the new legal regime of the Caspian Sea will be developed in subsequent negotiations that are ongoing as of this writing. What makes this agreement even more significant is the key concession granted to Iran in this respect as the other littoral States have undertaken to take Iran’s disadvantageous coastal geography into account. This paper will examine the Convention on the Legal Status of the Caspian Sea in terms of its provisions on baselines as well as the challenges and solutions facing Iran’s legal diplomacy regarding the agreement on the methodology for establishing straight baselines.