معامله اتهام در معامله‌ی اتهام در جرایم اقتصادی؛ امکان سنجی و راهبردگرایی

معاملۀ اتهام سازشی سودانگارانه در راستای حق متهم، شاکی و جامعه است. در این شیوه که برآمده از نظام حقوقی کامن‌لاست، متهم و مقام تعقیب بر سر موضوع اتهام با هم وارد معامله می‌شوند و در نهایت در یک ساختار و با چارچوب‌های مشخصی به توافق می‌رسند. این شیوه از رسیدگی، برای تحقق مسائلی همچون سرعت بخشیدن به روند رسیدگی، کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از آسیب‌ها و خسارت‌های بیشتر مورد توجه نظام‌های حقوقی قرار گرفته است. جرائم اقتصادی نیز با توجه به ماهیت خطرناک رفتار، پیامدهای فراگیر در سطح جامعه و ویژگی‌های مرتکب، اقتضای رویکرد کیفری سختگیرانه دارند. آنچه در بیشتر نظام‌های حقوقی دنیا در خصوص جرائم اقتصادی قابل مشاهده است، موضوع بازپس‌گیری اموال است. همین مسئله سبب شده است در کشورهایی مانند آمریکا، فرانسه و ژاپن معاملۀ اتهام جایگاه بسیار مهمی در مواجهه با جرائم اقتصادی داشته باشد. امروزه چنین تاسیسی در نظام حقوقی ایران موجود نیست، ولی به‌دلیل بحران ناشی از کندی دادرسی و حجم رو به رشد پرونده‌های اقتصادی، به‌نظر می‌رسد پردازش و سنجش کارایی این نهاد در قبال جرائم اقتصادی بتواند به تصمیم‌گیری مناسب در رویارویی با این جرائم بینجامد. در این پژوهش، به دنبال آنیم که پس از بررسی مفهوم معاملۀ اتهام در فرایند کیفری، به این پرسش پاسخ دهیم که اساساً امکان استفاده از معاملۀ اتهام در جرائم اقتصادی وجود دارد یا خیر؟ نتیجۀ این نوشتار نشان می‌دهد که اگرچه از دید نظم قانونی کنونی به‌صراحت نمی‌توان چارچوبی در این زمینه تدارک دید، از حیث تقنینی می‌توان راهکار معاملۀ اتهام را برای سامان رساندن پرونده های جرائم اقتصادی و برگرداندن دارایی‌ها به بیت‌المال مدنظر قرار داد.

Feasibility of Applying Transaction of Charges in Economic Crimes

Plea bargaining can be considered as one of the compromisebased methods in criminal cases. This approach, which originates from Commonwealth legal system, deals with the accused and the prosecution on the subject of the charge, and eventually reaches a certain structure and agreement. This approach has been taken into consideration by legal systems to address issues such as speeding up the process, reducing costs, and preventing further harm. Economic crimes also require a rigorous criminal approach, given the dangerous nature of the behavior, the pervasive consequences at the community level and the characteristics of the perpetrator. What is visible in most legal systems in the world regarding economic crimes is the subject of property restitution. This has given the plea bargaining a very important place in the economic crimes in countries such as the US, France and Japan. Today, such instrument is not available in the Iranian legal system. However, due to the crisis stemming from the slow pace of litigation and the growing volume of economic cases, it seems that processing and measuring plea bargaining’s effectiveness against economic crimes can lead to an appropriate decisionmaking in dealing with crimes of such nature. In this study, we seek to address the question of possibility of using a plea bargain in economic crimes and the impact of it in the Iranian criminal legal system.