رضایتِ مجرم به عنوان پیش شرطی در تعیین کیفر: مبانی و جلوه ها در نظام کیفری ایران

رضایت از حیث تعریفی، مفهومی پیچیده است؛ رضایت از منظر مجرم، کمتر در حقوق کیفری مورد توجه بوده است. رضایتِ مجرم خود از محورهای مختلفی می‌تواند مورد بحث قرار گیرد؛ رضایتِ مجرم بر مجازات در فلسفه‌ی حقوق کیفری، رضایت مجرم در حقوق کیفری شکلی و فرایند عدالت کیفری و رضایت مجرم در کیفردهی. این مقاله درصدد است تا رضایتِ مجرم بر مجازات را در کیفردهی مورد بحث قرار دهد. اخذ رضایت از مجرم برای انتخاب نوع پاسخ و واکنش کیفری، امری استثنایی است. قانون مجازات اسلامی (مصوب 1392)، در سه مورد، اعمال مجازات توسط دادگاه را منوط به اخذ رضایت مجرم نموده است. این سه نوع مجازات عبارت‌اند از نظام نیمه آزادی (ماده 57)، نظارت الکترونیکی (ماده 62) و خدمات عمومی رایگان (ماده 84). این مقاله، با نگاهی به تجربه‌های تطبیقی، درصدد واکاوی مبانی این موضوع و جلوه‌های آن در نظام حقوقی ایران است. احترام به حق خودمداری، ارزش انسانیت و اصل خود تعیینی و قراردادی‌سازی فرایند کیفری از جمله مبانی اصلی پذیرش رضایت مجرم در کیفردهی است؛ هرچند به نظر می‌رسد که قانون‌گذار در هر یک از انواع مجازات‌ها به هدف خاصی نظر داشته است. در نظام نیمه‌آزادی مبنای اخذ رضایت، حق بر خودمداری و اصل خود تعیینی است؛ در نظارت و مراقبت الکترونیکی، نقض حق خلوت مجرم به عنوان یک شهروند و توجیه اخلاقی این مداخله از رهگذر اخذ رضایت از مجرم؛ و در خدامت عمومی رایگان، به دنبال ایجاد مفارقه بین مجازات کارکردگرا و صرف کار اجباری و اطمینان از اجرای دستورهای توسط مجرم، است.

Consent of Offender to Sentencing: Foundations and Reflections

Consent is a complicated concept for definition. There are three approaches in definition of consent. In subjective prospective consent is minded concept and in the objective prospective consent is an action which must be expressed and in the last one the consent has both characteristics. Consent of victim in criminal law is a conventional subject in general part of criminal law. In this context consent is an excuse or defense. Therefore consent transform a theft to gift and decriminalize the rape. Consent of offender is less discussed in the criminal law. Consent of offender has various dimensions: consent of offender to punishment in philosophy of punishment; consent of offender in criminal procedure law and consent to sentencing. This article seek to explain about consent to sentencing. Consent of offender to punishment is an exceptional issue because in the modern criminal law the punishment is a sole state instrument for inflicting the pain and suffering. In Islamic criminal Code (2014) in three cases the constant of offender is necessary for sentencing. Semidetention, electronic surveillance and community punishments. Respecting to the right of autonomy and human being’s dignity and contractualisation of criminal law is principal reasons of this matter.