انسان شناسی قدمگاه (مطالعه‌ موردی بیت النور)

چکیده: اماکن مقدسی مانند قدمگاه ها، در ادیان مختلف و مذاهب اسلامی، همواره مورد احترام بوده‌اند. نمونه قدمگاه‌ها در ایران، قدمگاه‌های امام‌رضا(ع)، خواهران و برادران ایشان است. «بیت النور»، قدمگاه حضرت معصومه(س) در قم، از مهم‌ترین این قدمگاه‌ها به‌شمار می‌آید. در این نوشتار، قدمگاه یادشده با رویکرد انسان‌شناختی، مورد بررسی قرار گرفته و بدین منظور با معرفی جامع نشانگاهِ تحقیق، هویت تاریخی و موقعیت جغرافیایی آن، دو نوع گزارش‌ «عینی» و «تحلیلی» از وضعیت کنونی ارایه‌ شده است. با بهره گیری از روش کیفی انسان‌شناختی، از فنون مشاهده‌ مشارکتی، بررسی اسناد و مصاحبه‌، در سطح عینی، به آداب و مراسم، تجربه زوار و احساسشان پرداخته‌ و در سطح تحلیلی، سعی در معناکاوی لایه‌های ذهنی و پنهان کنشگران، شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد، بیت النور برای مردم قم هویت‌بخش بوده و کنشگران از طریق همانندسازی نسبت برادری حضرت معصومه(س) و امام ‌رضا(ع)، با حضرت زینب(س) و امام‌حسین(ع) در مانوس‌سازی و تعمیق اثر سفر بانو(س) به قم، اثرگذار بوده اند.