ارزیابی دیدگاه رشیدرضا درباره مبحث توسل و شفاعت بر پایه اخبار و سیره رضوی

شفاعت و توسل از مباحث اعتقادی مهمی است که بی‌تردید خاستگاه آن، قرآن و سنت قطعی است. رشیدرضا با تلاش‌های عقلی، تفسیر و تاویل برخی مفاهیم قرآنی، سیرۀ نبوی و صحابه، توسلات مسلمانان را بدعت‌آمیز، شفاعت را تسلط ارادۀ شفیع بر ارادۀ الهی، خالقیت و عبادت مشفوع و توسل را نفی ولایت خداوند می‌داند. نظر به جایگاه رشیدرضا و آرای او در میان اهل سنت، ارزیابی مبانی فکری و تحلیل رویکرد وی به‌خصوص در تفسیر المنار ضروری به نظر می‌رسد. این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی، کارکرد اخبار رضوی را از سه جهت، مورد تدقیق واقع قرار داده است؛ اول آنکه با توجه به جایگاه و مرجعیت امام رضا (ع) در تبیین باورهای امامیه، بسیاری از اخبار رضوی می‌تواند در مقام دفع شبهه و نه رفع شبهه به کار آیند. به عبارت دیگر، تبیین صحیح باورها بر پایۀ نصوص مرجع معصوم دینی، جایی برای بسیاری از شبهات باقی نمی‌گذارد. دوم آنکه بسیاری از اخبار رضوی، ناظر به قواعد محکم عقلی یا تفسیر آیات قرآنی است که فارغ از معصوم دانستن یا ندانستن ایشان، مقبول جمیع مذاهب خواهد بود. سوم آنکه امام رضا (ع) در بسیاری از اخبار خویش، نقش راوی را ایفا کرده‌اند که به نقل خبر از پیامبر (ص) می‌پردازند؛ بنابراین برای اهل سنت نیز بنا بر عدم قائلیت عصمت برای امام (ع)  نظر به صادق دانستن ایشان، معتبر خواهد بود. در این راستا، نتایج حاصله، عقل‌گرایی افراطی رشیدرضا، تحمیل ذهنیات وی بر آیات و روایات و و در پی آن تناقض گویی ها و ... موجب واگرایی وی از کتاب و سنت و سبک وی بر خلاف اعتقاد بر بازگشت به باورهای مسلمانان متقدم و ملاک های ضروری تفسیر از منظر المنار است.

examining rashid reza’s viewpoint on tawassul (seeking intercession) and shafaat (act of intercession by a holy person) based on hadiths and sīrah of imam reza (a.s)

intercession and appeal is one of the important religious topics, which undoubtedly has its origin in the qur’an and sunnah. rashidreza, with his intellectual efforts, interpretation and interpretation of some quranic concepts, the prophet’s (pbuh) and companions, considers the prayers of muslims to be heretical, intercession as the dominance of the intercessor’s will over the will of god, the creation and worship of the intercessor, and the prayer as a negation of god’s will. considering the position of rashid reza and his views among sunnis, it seems necessary to evaluate his intellectual foundations and analyze his approach, especially in the interpretation of al-manar. this research, which was written with a descriptive-analytical method, has investigated the function of razavi’s news from three aspects. first of all, considering the position and authority of imam reza (a.s) in explaining the beliefs of the imamiyyah, many of razavi’s (a.s) news can be used in the position of dispelling doubt - not removing doubt. in other words; the correct explanation of beliefs based on religious infallible reference texts leaves no room for many doubts.second, many of razavi’s (pbuh) reports are based on solid intellectual rules or the interpretation of qur’anic verses, which will be accepted by all religions regardless of whether he (pbuh) is infallible or not. thirdly, imam reza (a.s) has played the role of a narrator in many of his news stories, narrating news from the prophet (s.a.w); therefore, for sunnis also - due to the lack of infallibility for imam (a.s) - the opinion of considering him (a.s) as truthful will be valid. in this regard, the results are the extreme rationalism of rashid reza, the imposition of his mentalities on the verses and narrations, and the following contradictions. it causes his divergence from the book and tradition and his style, contrary to the belief in returning to the beliefs of the early muslims and the essential criteria of interpretation from almanar’s point of view.