اصول و روش های تربیتی امام رضا (ع) در دوران پس از تولد کودکان

نهاد خانواده، بنیان جامعه به شمار می رود و اولین کانون تربیت و سلامت آن، نخستین بایستۀ ایجاد جامعۀ دینی و قانون مدار است. از سو یی فرزند سرمایه ای است که به پدر و مادر سپرده شده تا از این رهگذر، توانش هایوی به فعلیّت برسند و انسان کامل و متخلّق به صفات الهی که فلسفه آفرینش است، تحقّق یابد. این نهاد که تاثیرگذارترین واحد تربیتی کودک به شمار می آید، به دنبال تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پدید آمده،سوگمندانه در ایران و جهان و با وجود پیشرفت‌های عظیم صنعتی و رفاه بیشتر، دچار گونه‌هایی از چالش‌های آشکار و پنهان شده و از رسالت خویش بازمانده است. بی‌تردید، احیای کارکردهای آن از جمله تربیت فرزندان، امری حیاتی تلقّی می‌گردد. آیا امام رضا (ع)  که گفتار و رفتارش حجت و مطابق خواست خداوند انجام پذیرفته، بر اصول و روش‌های خاصی دربارۀ تربیت فرزند در برهۀ پس از تولد برای رسیدن به اهداف تربیتی پای فشرده است؟ راقم این سطور با خوانش منابع به روش کتابخانه‌ای و ارائه آن به‌شیوۀ تحلیلی توصیفی، گام برداشته و منبع استخراج اصول و روش‌ها، سیرۀ نظری و عملی ایشان است. اصول ناهمسان بودن کودکان، محبت، عدالت‌ورزی و تکریم فزون‌تر کودک با نام دینی، مورد توجه ویژه ایشان است. روش‌های زمینه‌ساز تربیتی زیر که برخی اختصاص به هفته نخست زایش و پاره‌ای شمول بیشتری دارند، مورد تاکید امام (ع)  بوده است: شیر مادر، گزینش شیردهنده خردمند و تندرست، گفتن اذان و اقامه در گوش کودک، انتخاب نام نیک، عقیقه، صدقه دادن به سنگینی موی سر، ختنه، تغذیه سالم، پافشاری به نماز، آموزش قرآن، آشنایی با آموزه‌های مکتب اهل بیت، ادب‌آموزی، ستودن کارهای مثبت، شرطی‌سازی پرورش، پایبندی به وعده‌ها و تنبیه بجا. بی‌تردید اگر نظام خانواده و تعلیم و تربیت متاثر از رویکردهای یادشده باشد، حتما برونداد آن، فرزندانی درست‌کردار و قانون‌مدار خواهد بود.

imam riḍā’s (as) principles and methods of education in the period after the birth of children

family is the foundation of society and the first center of its education and health is the first necessity of creating a religious and law-abiding society. on the other hand, the child is the capital entrusted to the parents so that through this passage, his abilities will be actualized and the perfect and creative human being will attain the divine attributes which is the philosophy of creation. the family, which is considered to be the most influential educational unit for children, emerged following social, economic and cultural changes, regrettably in iran and the world, and in spite of huge industrial progress and greater prosperity, it has faced various open and hidden challenges and has failed to fulfill its mission. undoubtedly, revitalizing its functions, including raising children, is considered vital. is imam riḍā (as) whose words and behavior are proof and done according to allah’s will, is he strict on the principles and methods of raising a child after birth in order to achieve educational goals? in these lines, the author has taken a step by reading sources in a library method and presenting them in a descriptive-analytical method, and the source of extracting principles and methods is his theoretical and practical way. the principles of children’s heterogeneity, love, justice and honoring the child with a religious name are of special interest to him. the following educational background methods, some of which are dedicated to the first week of childbirth and some of which are more inclusive, have been emphasized by imam (as): mother’s milk, choosing a wise and healthy nurse, saying adhān and iqāmah in the child’s ear, choosing a good name, aqīqah, giving alms according to the weight of the hair, circumcision, healthy nutrition, insisting on prayer, learning the qur’an, familiarity with the teachings of the thought of ahl al-bayt (ah), politeness, praising positive actions, conditioning upbringing, keeping promises and punishing properly. undoubtedly, if the family and education system is affected by the mentioned approaches, its output will be righteous and law-abiding children.