بررسی سندی حدیث رضوی شرح صدر و واکاوی در دلالت آن برای اثبات قاعدۀ تسامح در ادلۀ سنن

یکی از عرصه‌های هدایتگری حضرت امام رضا (ع)، تبیین و تفسیر آیات الهی است. در میان میراث گران‌بهای حدیثی برجا مانده از آن پیشوای معصوم، روایتی در تفسیر آیۀ 125 سورۀ انعام وجود دارد.‌ محدثان شیعی این خبر را در زمرۀ اخباری با‌ عنوان «اخبار من بَلَغ» جای داده‌اند و دانشورانی دیگر به این حدیث، در عرصه‌های اصولی استناد جسته‌اند. این پژوهش به روش تحلیلی توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای در پی ارتباط سنجی این حدیث با قاعده‌ای است که با عنوان تسامح در ادلۀ سنن شهره است. به این منظور، ابتدا میزان اعتبار سند حدیث کاویده شده است. در گام پسین، میزان دلالت این حدیث بر رویکرد اصولی به قاعدۀ تسامح در احکام غیرالزامی، تبیین و نقد شده است. پس آن‌گاه، برداشت دانشورانی دیگر از این روایت، در رویکردی کلامی بررسی شده است. رویکرد برگزیده نوشتار آن است که حدیث پیش‌گفته در مقام بیان هدایت ویژه الهی بر بندگانی است که پذیرای هدایت تکوینی و تشریعی بوده‌اند. در این حالت، هدایت الهی سبب توفیق ایشان در فهم و پذیرش آموزه‌های دین می‌شود و افق فکری و سپهر عملی ایشان را می‌گستراند. به دیگر سخن، برداشت کلامی برخی از این حدیث، تنها یکی از مصادیق ایجاد دل‌آرامی و سکون نفس در هنگامۀ تردید به مطابقت خبر معتبر با واقع خواهد بود.

documentary review of razavi’s hadith sharḥ ṣadr (mental capacity) and analysis of its implications to prove the rule of tolerance in the reasons of the sunan

one of the fields of guidance of imam reza (as) is the explanation and interpretation of the divine verses. among the precious legacy of hadith left by that infallible imam (as), there is a hadith in the interpretation of verse 125 of surah anʿām. shia scholars have placed this hadith among the hadiths entitled “akhbār man balāgh”, and other scholars have cited this hadith in fundamental fields. this research is based on a descriptive-analytical method and using library sources in order to measure the correlation of this hadith with the rule known as tolerance in the evidence of traditions. for this purpose, first of all, the validity of the document of this hadith has been analyzed. in the next step, the significance of this hadith on the principled approach to the rule of tolerance in non-mandatory rulings has been explained and criticized. then, other scholars’ perception of this narrative has been examined in a theological approach. the chosen approach of the writing is that the above-mentioned hadith is the expression of allah’s special guidance to the servants who have accepted the formative and legislative guidance. in this case, divine guidance makes them successful in understanding and accepting the teachings of religion and expands their intellectual horizon and practical sphere. in other words, the verbal interpretation of some of this hadith is only one of the examples of creating peace of mind when doubting whether the authentic hadith is true.