واکاوی سیاست های آستان قدس رضوی در حوزه گردشگری مذهبی و زیارت؛ از وضعیت موجود تا وضعیت مطلوب

زیارت و گردشگری مذهبی در عین فرصت‌های مشترک برای همگرایی و همراهی، تفاوت بنیادین در مبنا، کارکرد و پیامدهای اجتماعی  دارند. این امر مناقشات مختلفی را در سیاست‌گذاری به دنبال داشته است. این پژوهش شناخت وضعیت موجود سیاست‌های آستان قدس رضوی در نسبت با موضوع زیارت و گردشگری مذهبی را پی می‌جوید و در نهایت به دنبال این است که بر اساس دریافتی کلی از وضعیت موجود این سیاست‌ها، فهرستی از اولویت‌های ناظر به وضعیت مطلوب سیاست‌ها و خدمات آستان در حوزه زیارت و گردشگری مذهبی به دست دهد؛ بهره‌گیری از روش اسنادی و مصاحبه‌ کیفی با متخصصان، سیاست‌گذاران و مجریان گردشگری مذهبی و زیارت در گردآوری اطلاعات و همچنین تحلیل داده‌های به دست آمده از آن با روش تحلیل محتوای کیفی به این نتیجه منتهی شد که نه‌تنها مسئله‌ گردشگری مذهبی در سیاست‌های آستان قدس رضوی مورد توجه قرار نگرفته است، بلکه هیچ نسبتی میان گردشگری و زیارت در این سیاست ها برقرار نشده است؛ از جمله مسائل و موضوعات سیاست‌های موجود در حوزه زیارت، می‌توان به اثربخشی زیارت و تدوام ارتباط با زائران، تحقق زیارت با معرفت و ارتقای آداب و مناسک آن، مشارکت‌افزایی مردم در خدمات زیارت و محرومیت زدایی و... اشاره کرد. همچنین از میان اولویت‌ها، مواردی همچون ایجاد همگرایی میان گردشگری و زیارت و بهره‌گیری از ظرفیت‌های گردشگری در امتداد زیارت و حفظ هسته‌ معنایی زیارت و بسط آن در خدمات حرم و شهر زیارتی قابل ذکر است.

analyzing the policies of āstān quds razavi in the field of religious tourism and pilgrimage from the current situation to the desired situation

pilgrimage and religious tourism, despite common opportunities for convergence and companionship, have fundamental differences in basis, function and social consequences. this has led to various controversies in policy making. the current study seeks to know the current state of the policies of āstān quds razavi in relation to pilgrimage and religious tourism. and finally, based on the overall perception of the current state of these policies, it seeks to obtain a list of priorities regarding the favorable state of āstān’s policies and services in the field of pilgrimage and religious tourism; utilizing documentary methods and qualitative interviews with experts, policy makers and implementers of religious tourism and pilgrimage in gathering information and also analyzing the data obtained from it using the qualitative content analysis method led to the conclusion that not only the issue of religious tourism in policies of razavi’s āstān quds has not been taken into consideration, but no relation between tourism and pilgrimage has been established in these policies. among the problems and issues of policies in the field of pilgrimage, we can mention the effectiveness of pilgrimage and the continuity of communication with pilgrims, the realization of pilgrimage with knowledge and the promotion of its customs and rituals, the increasing participation of people in pilgrimage services and the removal of deprivation, etc. also, among the priorities, things like &creating convergence between tourism and pilgrimage and taking advantage of tourism capacities along the pilgrimage and preserving the meaning core of pilgrimage and expanding it in the services of the shrine and pilgrimage city are worth mentioning.