بررسی اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در روایات امام رضا(ع)

پرورش اخلاقی مسلمانان یکی از اهداف اساسی آموزه‌های قرآنی و حدیثی است. استخراج این آموزه‌ها و تبیین آن‌ها به ‌صورت روشمند در قالب اصول و روش‌های تربیت اخلاقی، زمینه آگاهی از نظام اخلاقی در اسلام را فراهم می‌آورد. در میان روایات ائمه(ع) و روایات به جای مانده از امام رضا(ع)، گزاره‌ها و گزارش‌های فراوانی در موضوع اخلاق وجود دارد. این پژوهش، به روش توصیفی‌تحلیلی در پی پاسخ به این سوال است که اصول و روش‌های تربیت اخلاقی در روایات امام رضا (ع) کدام است؟ برای پاسخ به پرسش تحقیق، احادیث ایشان استخراج و دسته‌بندی و تحلیل شد. یافته‌های تحقیق حاکی است که اصول تربیت اخلاقی عبارت‌ است از: تغییر رفتارهای ظاهری، تحول باطن، مداومت و محافظت بر عمل، اصلاح شرایط، مسئولیت، آراستگی، فضل، عدل، عزت و تعقل. تحقق این اصول، روش‌هایی مانند تلقین به نفس، تحمیل به نفس، اعطای بینش، دعوت به ایمان، فریضه‌سازی، محاسبه نفس، زمینه‌‌سازی، تغییر موقعیت، اسوه‌‌سازی، مواجهه با نتایج اعمال، تحریک ایمان، ابتلا، آراستن ظاهر، آراستن سخن، توبه، تبشیر، مبالغه در پاداش، تکلیف به قدر وسع، انذار، مجازات به قدر خطا، تغافل، تزکیه، تعلیم حکمت به‌‌عنوان روش‌های دفع و درمان رذایل شناسایی شده است.

investigating the principles and methods of moral education in the narratives of imam riḍā (as)

moral education of muslims is one of the basic goals of quranic and hadith teachings. extracting these teachings and explaining them in a methodical way in the form of principles and methods of moral education provides the basis for the knowledge of the moral system in islam. among the narratives of imams (as) and the narratives left by imam riḍā (as), there are many statements and reports on the subject of ethics. this research, using a descriptive and analytical method, seeks to answer the question, what are the principles and methods of moral education in the narratives of imam riḍā (as)? to answer the research question, his hadiths were extracted, categorized and analyzed. the research findings indicate that the principles of moral education are: change in outward behavior, inner transformation, continuity and protection of action, modification of conditions, responsibility, grooming, grace, justice, dignity and wisdom. the realization of these principles, methods such as indoctrination to the self, imposing on the self, giving insight, calling to faith, creating duties, reckoning with self, contextualization, change of position, pattern making, facing the consequences of actions, incitement of faith, troubles and trials, beautifying the appearance, embellishment of speech, repentance, evangelize, exaggeration in reward, task as much as possible, warning, punishment in the amount of the fault, neglect, cleanliness and purity of the soul, teaching the wisdom have been identified as a method of getting rid of and treating vices.